کتابخانه مجازی ادبیات

محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.

سرزمین کهنسال دلاوران ایران باختری از نظر جغرافیای تاریخی و تاریخ مرموز و ناشناخته است. اگر آنطور که در خارج از ایران محققانی چون هرتسفلد، دمرگان، مینورسکی، رالنسن، سر ارول استین برای بررسی گذشته های این سرزمین کوشیده اند فضلای کشور نیز توجهی ابراز می داشتند. اینک بسیاری از زوایای تاریک تاریخ چند هزارساله میهن ما روشن شده بد. نخستین کتابی که درباره لرستان به چاپ رسید مجموعه ای از غلامرضا خان والی و انیس المسافر نام داشت. کتاب مذکور در بوشهر به چاپ رسیده و مشتمل بر آگاهی هایی در مورد جانوران شکاری و فرمانروایان لر از حسین خان والی تا زمان مولف است، پس از آن باید از جغرافیای نظامی لرستان تالیف سپهبد رزم آرا نام برد که مشتمل بر جغرافیای مناطق با توجه به جنبه نظامی انها و ورود قوای دولتی به لرستان و سرکوبی عشایر این منطقه می باشد. آقایان بهمن کریمی و محمدعلی امام شوشتری نیز چند صفحه ای از کتابهای جغرافیای تاریخی غرب ایران و تاریخ جغرافیایی خوزستان را به لرستان اختصاص داده اند. با این حال تا به امروز کتابی که منحصر به تاریخ یا جغرافیای تاریخی این قسمت از ایران باختری باشد تالیف نشده است.

عبدی بیگ شیرازی بعد از آنکه مثنوی «جام جمشیدی» خود را در برابر «خسرو و شیرین» نظامی به نظم کشید، به نوشتن نظیره‌ای بر «هفت پیکر» نظامی پرداخت. شاعر مثنوی‌هایی را که در اواخر عمر خود در «خمستین» (خمسه یکم و دوم) داخل کرده است، بر حسب بحر عروضی آنها را به پنج «بحر» تقسیم کرده و منظومه «هفت اختر» را در بحر چهارم (بحر خفیف» گنجانیده است. منظومه «هفت اختر» با مقدمه‌ای که ویژه مثنوی‌های قون وسطاست یعنی با توحید، نعت و مناجات آغاز می‌شود. پس از مناجات نیز شاعر به مدح حکمران زمان شاه طهماسب می‌پردازد. او سلطان را «دریادل» و «عادل» می‌نامد و می‌گوید که گویا بندگان خدا از شاه دلخوشند و فتنه و فساد نیز در دوران او به خواب ابدی فرورفته‌اند. موضوع این منظومه به شرح زندگی بهرام گور اختصاص دارد و قهرمان اثر نیز همین سلطان ساسانی است؛ اما عبدی بیگ تغییراتی در اصل سوژه در ترکیب و در مضمون و چهره‌های اثر داده است.

خواجه زین‌العابدین علی نویدی عبدی بیگ شیرازی که یکی از پیروان برجسته مکتب ادبی شاعر شهیر آذربایجان نظامی گنجوی در سده شانزدهم میلادی می‌باشد، در نهم رجب 921 قمری در شهر تبریز دیده به جهان گشود و در سال 988 به سن 65 سالگی در شهر اردبیل بدرود حیات گفت. آثار این شاعر از نظر بررسی و تتبع درباره ادبیات و تاریخ ایران در سده شانزدهم میلادی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. «جوهر فرد» نخستین مثنوی از دومین خمسه شاعر است. این مثنوی به گفته خود شاعر به شیوه «قران السعدین» امیرخسرو به رشته نظم کشیده شده است. مثنوی با دیباچه نسبتاٌ مفصلی آغاز شده، شامل قطعاتی به شکل مثنوی و یک رشته غزلیات است. تمام غزل‌ها با تخلص عبدی پایان می‌یابد.