کتابخانه مجازی ادبیات

هریک از هفت شاعر بزرگ شیرازی که در این مجموعه از آنان سخن رفته است، از بزرگان شعر فارس و ایران، پس از روزگار سعدی و حافظ هستند و همه از سرآمدان شعر و شاعری در دوران خویش به شمار می آیند. اگر چه با کثرت شاعران پارس و شیراز همیشه در انتخاب بهترین آنان در می مانیم. هریک از این شاعران در دوران خود رونق بخش ادب و فرهنگ ایران و گرمی افزای هنر و شعر و شاعری در پارس و در تاریخ هنری و فرهنگی این دیار به شمار می آیند و در این کتاب، اطلاعات ارزنده ای درباره آنها وجود دارد و ما بر آن نیستیم تا از همه انها در این نوشته سخن بگوییم و تنها به اشاراتی گذرا در مورد چند تن از این شاعران صاحب سبک اکتفا می کنیم.

این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.

خواجه نصیر جهرمی از اطبا و دانشمندان و از شاعران سده دوازدهم است؛ زادگاهش جهرم بوده و سال‌ها در اصفهان نشو و نما یافته و سپس به شیراز آمده و به منصب طبابت کریم‌خان زند رسیده است. وی مسجد وکیل شیراز را طراحی و جهت قبلهٔ آن را تعیین کرد. میرزا نصیر درشیراز چشم از جهان فرو بست؛ اما درنجف اشرف به خاک سپرده شد. مثنوی پیر و جوان یکی از بهترین آثار منظومه میرزا نصیرالدین محمد جهرمی است. این مثنوی حاوی 304 بیت شعر از این اندیشمند فرهیخته این شهرستان در دوران صفویه است.

این کتاب در سال 925 هجری نگاشته شده است و ارزش یک اثر تاریخی را دارد؛ چون در آن بعضی موضوعات و مطالب تازه دیده می‌شود که در جای دیگر نیست و گاهی کمک به توضیح بعضی مطالب مبهم دیگر کتب می‌کند و همین بر ارزش این اثر تاریخی افزوده است. مطالب آن آنچه مربوط به تاریخ است از قبیل ذکر مکان و زمان عرفا و سلاطین و وزرا و امرای ایشان غالبا دارای اعتبار و صحیح است و آنچه مربوط به خوارق عادات و موضوعات دور از ذهن و تصدیق عده‌ای از اهل این زمان است، انعکاسی است از معتقدات آن زمان که در این اثر تاریخی باقی مانده است. طرز انشاء کتاب و اسلوب نثر آن خوب است؛ از غالب کتب نثری تاریخی قرن نهم هجری قمری کمتر نیست و بر اغلب آنها رجحان دارد.