جمالالدین حسین بن علی بن محمد (حدود 480-525 قمری) مشهور به ابوالفتوح رازی از مفسران و علمای بزرگ شیعه بود. تفسیر مفصل او به نام روض الجنان و روح الجنان که به تفسیر ابوالفتوح شهرت یافته است، از تفاسیر جامع و معتبر قرآن به شمار می آید. تحقیق در تفسیر ابوالفتوح رازی به کوشش دكتر عسكر حقوقى در سه مجلد تدوین و منتشر گردید. کتاب پیش رو جلد اوّل این تحقیق و دارای مقدمه ای در تشیع و سیر آن در ایران است. ترجمه احوال و تاریخ حیات ابوالفتوح رازی، مختصات نسخه های خطّی و چاپی تفسیر، سبک و خصوصیات دستوری و لغوی و املایی تفسیر و مباحث تاریخی تفسیر عناوین چهار فصل ابتدایی این مجلد را تشکیل می دهند. فصل پنجم به قرن پنجم و ششم هجری اختصاص یافته است و مناظرات و مجادلات فِرَق مذهبی، جنبه تشیع و جنبه های کلامی و فقهی در تفسیر ابوالفتوح را مورد توجه قرار داده است. این کتاب در سال 1346 توسط انتشارات دانشگاه تهران در دسترس پژوهشگران قرار گرفت.
فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامى، تأليف محسن جابرى عربلو از اولين فرهنگنامههاى فقهى به زبان فارسى است. كتاب، مشتمل بر راهنماى اصطلاحات و يك مقدمه است. پس از آن اصطلاحات فقهى به ترتيب حروف الفبا شرح شده است. ابتدا معناى لغوى و اصطلاحى ذكر گرديده و درصورتىكه اختلافى در آراء اماميه و اهل سنت وجود داشته جداگانه ذكر شده است. كتاب با حمد و ستايش خداوند كه بشر را خلق و براى رستگارى او احكام و دستوراتى جامع را در كتاب آسمانى و احاديث خاتم پيغمبران و اوصياى گرامىاش مقرر و و او را به تفقه در دين و استنباط احكام از آن منابع امر فرموده، آغاز شده است. در مقدمه، به بيان معناى «لغت» و «اصطلاح» و تفاوت اين دو، با ذكر مثالهايى پرداخته شده است. به اعتقاد نویسنده، اصطلاح در هر علم بهمنزله كليد حل معماى آن فن بشمار مىرود و اگر مبتدى در يك علم از آن بىخبر باشد و آن را نداند، پيشرفت و موفقيتى در آن زمينه نخواهد داشت. نویسنده ابتدا متذكر مىشود كه در اين كتاب مانند فرهنگهاى فارسى، كلمات و اصطلاحات به ترتيب حروف تهجى ترجمه و تفسير شده است و براى پيدا كردن يك اصطلاح بايد حروف اول آن را مورد توجه قرار داد. در ذيل اصطلاحات، مشتقات آنها و گاهى كلماتى كه مرادف با آنها هستند، بهطور مشروح بيان شده است و سپس در سلسله مراتب اصطلاحات و ترتيب لغات، آنها مجدداً بهطور خلاصه ذكر گرديده و بدون شرح و تفصيل، به اصطلاحات يادشده ارجاع شده است تا تكرار لازم نيايد؛ مانند: «معير» و «مستعير» كه به «عاريه» ارجاع داده شدهاند. يادآورى اين مطلب لازم است كه فرهنگ اصطلاحات، يك كتاب لغت است و كتاب لغت هم مقتضياتى دارد و بايد ماهيت مخصوص خود را دارا باشد. نویسنده، با توجه به اينكه ذكر مباحث مفصل علمى و مسائل دقيق فقه در ذيل اصطلاحات از صلاحيت و حدود فرهنگ خارج است، از طرح اينگونه مباحث خوددارى كرده و خواننده را به كتب علمى كه به طرح تخصصى اين مباحث پرداختهاند ارجاع داده است. البته اگرچه كتاب به لحاظ توضيحات ارزشمند است، اما در مقايسه با فرهنگنامههاى عربى مشاهده مىشود كه بعضى از اصطلاحات فقهى ذكر نشده است؛ بهعنوان مثال در حرف واو، اصطلاحاتى مانند «الوضوء»، «الوصيف» و «الوصيلة» ذكر نشده است و لذا نيازمند تكميل مىباشد. شيوه تدوين فرهنگنامه بدين ترتيب بوده كه معنى هر اصطلاح، نخست در لغت مورد مطالعه قرار گرفته و از فرهنگهايى مانند: لسان العرب، الصحاح، قاموس، نهاية اللغة، المصباح المنير، التعريفات، كشاف اصطلاحات الفنون، لغتنامه دهخدا، فرهنگ معين و... استفاده شده است. پس از آن به بيان معنى اصطلاحى و تجزيه و تحليل آن از نظر فقهاى مذاهب خمسه پرداخته شده و بهقدر امكان و در حدود توانايى، آراء و عقايد فقهاى بزرگ بررسى شده و تعريف مشهور بين فقها بيان گرديده است. در موارد اختلافى نيز نمونههايى از تعريفات فريقين نقل شده و اگر فقيهى نظر خاصى ابراز نموده كه برخلاف اجماع يا مشهور است، به آن اشاره شده است. در آخر نيز چون مصطلحات فقه، موضوعات احكام يا نفس احكام مىباشد، براى روشن شدن مطلب غالباً ً به حكم اشاره شده است. از آنجا كه غرض، ترجمه و تفسير كلمات و اصطلاحاتى بوده كه در كلام شارع؛ يعنى كتاب و سنت به كار رفته است، احياناً آيات يا احاديثى نيز بهعنوان دليل حكم ذكر شده است تا مطلب كاملاً معلوم و واضح گردد. نویسنده همچنين در شرح و بيان معنى لغوى و اصطلاحى كلمات كوشيده است تا مناسبت و ارتباطى را كه بين دو معنى وجود دارد، خاطرنشان كند و وجه تسميههايى را كه اهل لغت و فقها نوشتهاند، بهطور خلاصه نقل كند. در اين قسمت نيز از كتابهايى نظير تذكرة الفقهاء، الحدائق الناضرة، مسالك، شرح لمعه، مكاسب، جواهر الكلام، رياض المسائل، مفتاح الكرامة استفاده شده است.
بر مبنای کتابشناسی های قدیم و جدید و فهارس نسخه های خطی کتابخانه های سراسر جهان و جهان اسلام، می توان ملاحظه کرد که شاید بیش از سه هزار تفسیر اعم از کامل و ناقص بر قرآن مجید نوشته شده است و بیش از نیمی از آنها از دستبرد حوادث زمانه محفوظ مانده، ولی شاید فقط یک پنجم آنها به طبع رسیده باشد، چیزی در حدود 600 عنوان. اگر از قرن سوم تا قرن هفتم ده تفسیر بزرگ و طراز اول بر قرآن مجید داشته باشیم، از آن میان هشت اثر تالیف مفسران ایرانی است. در این مقاله هشت تفسیر مهم اعم از عربی یا فارسی از مولفان شیعه یا سنی، که همه ایرانی هستند و در فاصله قرن سوم تا هفتم هجری تالیف شده است عرضه می گردد. در طی ادوار گذشته و قرون گذشته طبق آراء صاحبنظران هریک از این تفسیرها از وجه یا وجوهی طراز اول شمرده شده است و تاثیر آنها در نهضت عظیم تفسیرنویسی که همواره در فرهنگ اسلامی رونق و رواج داشته بسیار عمیق و محاسبه پذیر است...
کتاب حاضر مشتمل بر دو گفتار به زبان فرانسوی، به خامه توانای استادان گرامی دکتر صفا و لیوه روسای محترم دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و استراسبورگ و یک مقدمه از نویسنده در معرفی کامل نسخه خطی کتابخانه ملی و دانشگاهی استراسبورگ و شرح یکصد و شصت و هشت بیت از مثنوی گلشن راز که متاسفانه شارح عارف آن تاکنون ناشناخته مانده است. و در آخر تعلیقاتی که برای حل مشکلات و توضیح و تعریف لغات و مصطلحات عرفانی و فلسفی به کوشش نویسنده فراهم گردیده است.
سنایی بیتردید یکی از بزرگترین شاعران زبان فارسی و از جمله گویندگانی است که در تغییر سبک شعر فارسی و ایجاد تنوع و تجدد در آن موثر بوده و آثار او منشأ تحولات شگرف در سخن گویندگان بعد از وی شده است. کتاب «حدیقة الحقیقة» یکی از آثار اوست که به نامهای فخرینامه و الهینامه نیز شهرت داشته واز منظومههایی است که در نظم وایجاد منظومههای دیگر نظیر تحفة العراقین خاقانی و مخزن الاسرار نظامی اثر مستقیم داشته است. در این گزیده ابیاتی از این مثنوی از روی نسخه مصحح استاد مدرس رضوی برگزیده شده و شرح و توضیحات ترکیبات و مشکلات با مراجعه به فرهنگهای معتبر و آثار و کتب اهل فن فراهم شده است.