کتابخانه مجازی ادبیات

محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.

سرزمین کهنسال دلاوران ایران باختری از نظر جغرافیای تاریخی و تاریخ مرموز و ناشناخته است. اگر آنطور که در خارج از ایران محققانی چون هرتسفلد، دمرگان، مینورسکی، رالنسن، سر ارول استین برای بررسی گذشته های این سرزمین کوشیده اند فضلای کشور نیز توجهی ابراز می داشتند. اینک بسیاری از زوایای تاریک تاریخ چند هزارساله میهن ما روشن شده بد. نخستین کتابی که درباره لرستان به چاپ رسید مجموعه ای از غلامرضا خان والی و انیس المسافر نام داشت. کتاب مذکور در بوشهر به چاپ رسیده و مشتمل بر آگاهی هایی در مورد جانوران شکاری و فرمانروایان لر از حسین خان والی تا زمان مولف است، پس از آن باید از جغرافیای نظامی لرستان تالیف سپهبد رزم آرا نام برد که مشتمل بر جغرافیای مناطق با توجه به جنبه نظامی انها و ورود قوای دولتی به لرستان و سرکوبی عشایر این منطقه می باشد. آقایان بهمن کریمی و محمدعلی امام شوشتری نیز چند صفحه ای از کتابهای جغرافیای تاریخی غرب ایران و تاریخ جغرافیایی خوزستان را به لرستان اختصاص داده اند. با این حال تا به امروز کتابی که منحصر به تاریخ یا جغرافیای تاریخی این قسمت از ایران باختری باشد تالیف نشده است.

تاکنون تصور می‌شد یک عنوان نشریه در عهد ناصری با عنوان «اردوی همایون» انتشار یافته، ولی با چاپ این کتاب، مشخص می‌شود دو نشریه با این نام در آن عهد چاپ و منتشر شده است .اولین همین کتاب است که در سفر اول ناصرالدین شاه و همراهان به خراسان ـ اواخر سال 1283 و اوایل 1284 ق ـ انتشار یافته و نام کامل آن را «روزنامه اردوی همایون» قرار داده‌اند و دومین نشریه به این نام که پیشوند روزنامه ندارد و به «اردوی همایون» نامبردار است، در سفر دوم ناصرالدین شاه و همراهان به خراسان که در سال 1300 اتفاق افتاده، طبع و توزیع گردید که نسخه‌هایی از آن موجود است.

این کتاب مجموعه‌ای است از مطالب مربوط به سفرهای هفتگانه ناصرالدین شاه به قم که حاوی نکات فراوان تاریخی و فرهنگی است. این کتاب افزون بر خاطرات شخصی ناصرالدین شاه در سفرهای چهارم تا هفتم، حاوی مطالبی مربوط به سفرهای وی به قم است که هر سفر به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته است. در خاتمه کتاب نیز اسنادی مربوط به وقایع و مسائل مربوط به شهر قم و همچنین نگاه سفرنامه‌نویسان فرنگی به این شهر در دوره ناصری درج گردیده است.