کتابخانه مجازی ادبیات

تاریخ بشر آئینه یک سلسله مبارزه هایی است که بین طبقات مردم برقرار است و این مبارزه ها تا غلبه حق بر باطل ادامه خواهد داشت. مبارزه طبقاتی مظهر و نمایش واقعی حوادث تاریخی است که سر ترقی و تکامل هم در آن نهانست. نبرد دائمی خوبی و بدی، قدرت و حق، فقر و غنا، سرمایه و کار، تقدم و تجدد، ارتجاع و آزادی، فداکاری و خودپرستی، ظلم و عدالت و بالاخره مبارزه نور و ظلمت و یا یزدان و اهریمن است که حوادث و وقایع تاریخی را بوجود آورده است و بدون این نبرد زندگی هدف واقعی ندارد. تصدیق حالت حاضره و تسلیم در برابر سلطه و قدرت زندگی را همان اندازه فاقد روح و معنی خواهد ساخت که کسی وارد جنگ تن به تن بشود بدون اینکه کینه ای در دل داشته باشد و یا تن به زناشویی دهد درحالیکه فاقد عشق و محبت نسبت به همسر خود باشد. یکی از مظاهر حساس و جلوه های مشخص مبارزه های طبقاتی مبارزه ایست که در طول تاریخ بردگان با اربابان نموده اند و پرده های دلگداز و در عین حال لذت بخشی در صحنه اجتماع به وجود آورده اند. بردگی دوره مشخصی در تاریخ اجتماعی هریک از ملت ها گذرانده و خود یکی از دوره های فعالیت اقتصادی بشر است. تمام ملت ها "دوران اقتصاد بردگی" و یا دوره مبارزه بر علیه بردگی را در زمان واحدی نگذرانده اند و در تمام ملت ها هم بردگی حالت مشخص اقتصادی نبوده بلکه بطوری که در این مقاله ها دیده خواهد شد رژیم اقتصادی بردگی در بعضی از کشورها مانند یونان و روم با ظهور فئودالیسم از بین رفته و در پاره از ممالک دیگر مانند آمریکا و روسیه تا یک قرن پیش وجود داشته و در پاره کشورها مانند ایران از بردگان در فعالیت خاص اقتصادی یعنی تولید استفاده نمی کردند.

هاشم اعتماد سرابی نویسنده کتاب، در مورد موضوع کتاب می گوید: این نوشته ها یک قسمت از مقالاتی است که در این چند ساله در روزنامه خراسان چاپ شده است، چیزهایی که پیرامون مسائل مختلف نوشته ام. که البته مثل نماز آن مردک گلستان چیزی نبوده که به کار آید. از سستی و نقص اما چرا باز به شکل کتابی در می آید منکه هنوز از رنج شرم "اسائه ادب" فارغ نیامده ام، واقعه ایست مشکلم... احساسی است و امیدی گنگ و خام و اگر با این همه، کمک کوچکی به درک درست شده باشد خود را ماجور یافته ام.

این کتاب دربرگیرنده مجموعه مقالاتی است که می‌توان آن را سیر عقل و نقل در پانزده قرن هجری دانست. روح حاکم بر این مقالات گردش و بررسی سیر پانزده قرن اندیشه عقلی و نقلی در عالم اسلام با تأکید خاص بر ایران است. این گردش هم طولی و تاریخی است و هم عرضی و تطبیقی و هم عمقی و انتقادی و تقریبا از یک قرن به ظهور اسلام تا زمان کنونی را شامل می‌شود. این مسیر با اشاره به کانون‌های مانوی و بودایی و مسیحی و گنوسی و حنفا آغاز می‌شود و با نگاهی گذرا به خوارج و شیعه و غلات و اهل حدیث ادامه می‌یابد و با عبور از دوران ترجمه و پیدایش گرایش‌های کلامی و فلسفی به قله رفیعی در فرهنگ و تمدن اسلامی می‌رسد.

این کتاب ترجمه «تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری» تألیف آدام متز دانشمند سوئیسی (متوفای 1917 میلادی) است. در قرن چهارم هجری که مؤلف دوره رنسانس اسلام نامیده، از طرفی شاهد تجزیه یکی از بزرگ‌ترین امپراتوری‌های قرون وسطی یعنی خلافت عباسی و از طرفی ناظر تکوین و تکامل حکومت‌های ملی مقتدر در ممالک مختلف اسلامی هستیم. در این کتاب پدیده‌ها به صورت ایستا تصویر نشده، بلکه حرکت و تکامل و تحول حکومت‌ها، سازمان‌ها، نهادها، آیین‌ها، سبک‌ها و اندیشه‌ها با ارئه شواهد مقنع و ممتع برای خواننده تبیین گردیده است.