این کتاب که از مشاهد و مراقد و بخارا و نواحی آن نشان میدهد و به تاریخ ملازاده معروف است، از نظر احتواء بر مطالب تاریخی و اشتمال بر تراجم 160 نفر از علما و فقها و مشایخ صوفیه و سلاطین و قضات بخارا یکی از منابع معتبر و مهم زبان فارسی به شمار میآید که در حدود ربع اول قرن نهم هجری تألیف شده و مشتمل بر دو قسم است: اول در ذکر اکابری که در نفس شهر و در فناء شهر مدفوناند تا مقدار نیمفرسنگ و دوم در ذکر کسانی که در حوالی و نواحی شهرند ورای حد مذکور در قسم اول. مؤلف کتاب معین الفقراء احمد بن محمود ملازاده بخاری است که متأسفانه از احوال وی و آثار دیگرش اطلاعی در دست نیست؛ اما اجمالا از فحوای کتاب بر میآید وی دانشمندی عارف و محقق و از خاندانی بزرگ بوده است.
در این کتاب کوشیده شده تا درباره نکاتی درباره حافظ و شعر او بررسی صورت گیرد؛ از قبیل: بیان روند زندگانی حافظ برگرفته از متون و منابع معتبر علمی و تاریخی با استفاده از اشعار شاعران نوپرداز معاصر؛ نگاهی به ابعاد و زوایای شخصیت حافظ؛ چرایی تفأل به حافظ و چگونگی تفألزدن؛ تدوین فصلی با نام فرهنگ واژگان اشعار حافظ با بیش از دوهزار واژه؛ فراهم کردن فرهنگ اشارات و تعبیرات عرفانی اشعار حافظ با بالغ بر پانصد واژه.
کتاب «کشف المحجوب» که در واقع پردهگشای اسرار حیات و درون گروهی از عاشقان و شیفتگان جمال محبوب ازلی و ابدی است، جلوهگاه ایمان و ذوق و دانش بزرگمردی است که گرچه شرح کاملی از احوال وی در دست نیست، ولی همین اثر عظیم نماینده وسعت اطلاعات او در علوم قرآنی و احادیث و عرفان است. در این کتاب خلاصهای گویا از شرح زندگی افراد مندرج در کتاب «کشف المحجوب» هجویری ارائه شده و علاقمندان و عرفانپژوهان را در شناخت هرچه بهتر مندرجات کتاب بهویژه شخصیت عارفان و مشایخ راهنما است.