اهمیت مطالعه تاریخ زبانهای ایرانی تا آن حد است که از روی آن وقاعدی برای مطالعه مراحل تحول زبانهای دیگر نیز میتوان دریافت. این کتاب تنها به دوره اول زبان فارسی دری اختصاص دارد؛ یعنی از آغاز تا استیلای مغول و کمی پس از آن. موضوع جلد سوم این کتاب ساختمان کلمه است که در آن از پیشوند و پسوند و ترکیب کلمه سخن گفته میشود و سپس از اسم و صفت و ضمیر و قید سخن میرود و در فصلی دیگر درباره حروف اضافه و ربط بحث میشود و سرانجام به اختصار سخن از ساختمان جمله به میان میآید.
کتاب قرائت فارسی و دستور زبان برای سال دوم دبیرستانها، طبق برنامه جدید وزارت فرهنگ و تصویب شورای عالی کتب درسی و تالیف سعید نفیسی، محمدعلی روحانی، محمد نصرالله، دکتر مهدی محقق است که در سال 1338 منتشر شده است.
دست يافتن به فرهنگ جامع واژگان و اصطلاحات زبان فارسي ، آرزويي است كه هر فارسي زباني كه به نوعي با انديشه و كتاب سرو كار دارد در فكر خود مي پرورد ؛ و تلاش در اين راه وجهه همت بسياري از خدمتگزاران به فرهنگ و تمدن و ادبيات فارسي و ايراني است. اما اين مهم بدون حصول مقدماتي چند ميسرنمي شود ، يكي از اين مقدمات ، تاليف و تدوين واژه نامه هاي اختصاصي در رشته ها وفنون و علوم مختلف است .البته تدوین فرهنگ اختصاصی برای رشته ای خاص در زبان فارسی سابقه ای بس طولانی دارد و عمر آن کمتر از درازنای تاریخ نظم و نثر فارسی نیست، به گونه ای که یکی از قدیمی ترین کتب منثور زبان فارسی، فرهنگ اختصاصی در مفردات طب است، موسوم به الابنیه عن حقائق الادویه که در واقع توجه پیشینیان ما به این شاخه از فرهنگ نویسی را نشان می دهد.
مجلد چهارم مجموعه هفتاد سخن با نام شیوه های نو در ادبیات جهان، سراسر به داستاننویسی و نوپردازی در شعر معاصر اروپا و آمریکا و آسیا اختصاص دارد و در آن مکاتب ادبی قرن بیستم، اعم از فوتوریسم، سورآلیسم، دادائیسم، کوبیسم و عموما مدرنیسم، تعریف و تشریح و بررسی شده است. دکتر خانلری که خود از نادره های روزگار ما در نقد علمی و یکی از مطرح ترین مکتبشناسان چند دهه اخیر است، در این مجلد که مشتمل است بر 3 بخش، با ده ها گفتار و نمونههای فراوان از داستانهای کوتاه و شعرهای معاصر فرانسه، شوروی (بخش اروپایی و بخش آسیایی) انگلستان، آمریکا، آلمان، اتریش، اسپانیا، پرتقال، ایتالیا، یونان، اروپای شرقی، هند، چین، ژاپن و خاور دور الگویی ارایه کرده است برای همه کسانی که سالک و مشتاق این راهند
مجلد سوم از کتاب هفتاد سخن با نام ویژه از گوشه و کنار ادبیات فارسی، با تنسیقی آراسته، مشتمل است بر 4 بخش نکته هایی از ادبیات قدیم، نثر فارسی معاصر، از خاطرات ادبی، دکتر خانلری درباره صادق هدایت و تفنن های ادبی در بخش نخست نظریات و نقدها و گزارش های مولف پیرامون ادب پیش از اسلام، شاهنامه و شاهنامه پژوهی، داستان بیدپای (کلیله و دمنه نویافته)، و 13 شاعر بنام – عبید طنزپرداز تا حافظ تصویرساز، و نیز مباحثی درباره موسیقی و موسیقی دانان قدیم ایران آمده است. بخش دوم به بررسی شعر و نثر معاصر ایران و نقد داستان رنگین کمان وانداواسیلوسکایا تخصیص یافته است و بخش سوم به نگرش استاد خانلری درباره شخصیت اجتماعی صادق هدایت و آثار ادبی او اختصاص دارد. که بسیار خواندنی ااست. در بخش چهارم سه تفنن و طنز ادبی گرد آمده است. با نام های سفر هشتم سندباد، سرگذشت ماه و قصه اسب شا؛ که به ویژه در این قصه طنزآمیز مبانی اجتماعی و سیاسی اندیشه های دکتر خانلری نهفته است و پیداست که او رسم رسوبات تحکیم یافته، نه تنها با حاکمیت های سیاسی توتالیتر سر سازگاری نداشته، بلکه از هواخواهان برابری نیز بوده است. ما درنگ بر این قصه نوپرداخته را به همه نظریه پردازان و غمخواران مسایل اجتماعی توصیه میکنیم.