پیرجمال اردستانی عارف، شاعر، مفسر، سیاح و به قول خود عاشقی غریب و ناآرام، مؤسس سلسله پیرجمالیه از چهارده خانواده صوفیان ایرانی است. تاریخ تولد او را حدود 816 و تاریخ شهادت او به سال 879 بوده است. در منظومههای خویش گاهی جمالی و گاه غریب، گاه فقیر تخلص میکند و در دیوانش بیشتر «جمالی» آورده است. با بررسی تذکرهها و فهرستهای نسخههای خطی این آثار از پیرجمالی قابل ذکر است: مصباح الارواح، احکام المحبین، نهایة الحکمه، هدایة المجبة، هدایة المعرفة، فتح الابواب، شرح الواصلین، دیوان کامل اشعار و .... . دیوان وی مشتمل بر قصاید، غزلیات، رباعیات، مقطعات و فهلویات است که با توجه به نسخ کهن در این کتاب تصحیح شده است.
دیوان اشعار "سلام" مشتمل بر غزلیات، قصاید، مثنویات، قطعات، رباعیات و دیگر منظومات اثر ابوالقاسم سالاری (حیران) است که در سال 1358 در قم منتشر شده است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
این کتاب منظومهای است عرفانی، اثر فارسی عارف شیعی پیرجمالالدین محمد اردستانی (م 879 ق)، متخلص به جمالی. در اصل ناظم کتاب، بیان حقایق احوال مصطفی (ص) را مشتمل بر هفت مثنوی رقم زده است که عبارتند از: مصباح الارواح، احکام المحبین، نهایه الحکمه، هدایه الحکمه، هدایه المعرفه، فتح الابواب و شرح الواصلین. موضوع سخن بیان مقامات حضرت مصطفی (ص) و هدف مؤلف در شعر و نثر، تعلیم است و اساساً مجموعه بیان حقایق احوال حضرت رسول را میتوان به عنوان دومین مثنوی تعلیمی بعد از مثنوی مولوی مطرح کرد. ناظم در این کتاب، شعر و نثر را به هم آمیخته و شیوه آثار تعلیمی خاص مولوی در آن دیده میشود.