گویش آذری تا سالهای انجامین سده دهم و شاید تا نیمه سده یازدهم هجری قمری در آذربایجان دوام آورد. از گویش آذری نمونههایی از نظم و نثر و تکواژه باقی مانده است. بزرگترین نمونه بازمانده از گویش آذری، بخش دوم رساله «روحی انارجانی» است که بین سالهای 985 تا 994 قمری پرداخته شده است. این رساله شامل یک مقدمه، دو بخش و یک خاتمه است. در این کتاب نخست بخش دوم متن این رساله همراه با ترجمه آن آمده است. سپس واژهنامهای از آنگونه واژگان رساله که دانستن معانی آنها مستلزم گزارشی بود، ترتیب داده شده است. آوانوشت واژهها با توجه به اعرابگذاری متن رساله نوشته شده است. پس از واژهنامه، فهرستی از واژههای گویشی که به عنوان شاهد در حواشی متن و واژهنامه آمده ترتیب داده شده است.
قاضی ابوالفرج قرشی اصفهانی ملقب به کاتب، مورخ و شاعر و نویسنده مشهور قرن سوم و چهارم هجری است. کتاب الاغانی دیوان هنر ترانهگویی و رامشگری است که در قرن ابوالفرج به قله کمال رسیده بود. جنس نغمهها و لحن آنها و اصطلاحات موسیقی و نام بسیاری از سازها و افزارهای موسیقی و پردهها و مقامهای آن را ضبط کرده که بیشتر آنها فارسی است. اما این کتاب شامل چهل فصل در تراجم احوال شاعران و موسیقیدانان ایرانیتبار یا شیعیمذهب یا شاعرانی است که در تاریخ و ادب ایران مشهورند. در آغاز هر فصل مقدمه مختصری نوشته شده تا خواننده را در شناخت صاحب ترجمه کمک کند. قسمتهای منتخب در ذیل عنوانهایی است که به تناسب هر موضوع نوشته و شمارهگذاری شده است.
قاضی ابوالفرج قرشی اصفهانی ملقب به کاتب، مورخ و شاعر و نویسنده مشهور قرن سوم و چهارم هجری است. کتاب الاغانی دیوان هنر ترانهگویی و رامشگری است که در قرن ابوالفرج به قله کمال رسیده بود. جنس نغمهها و لحن آنها و اصطلاحات موسیقی و نام بسیاری از سازها و افزارهای موسیقی و پردهها و مقامهای آن را ضبط کرده که بیشتر آنها فارسی است. اما این کتاب شامل چهل فصل در تراجم احوال شاعران و موسیقیدانان ایرانیتبار یا شیعیمذهب یا شاعرانی است که در تاریخ و ادب ایران مشهورند. در آغاز هر فصل مقدمه مختصری نوشته شده تا خواننده را در شناخت صاحب ترجمه کمک کند. قسمتهای منتخب در ذیل عنوانهایی است که به تناسب هر موضوع نوشته و شمارهگذاری شده است.
در این کتاب، شیوه استخراج و تطبیق شش تقویم مهم (اسکندری، میلادی ژولین، هجری خورشیدی، و دو تقویم جلالی و خانی مربوط به آن هجری قمری، یزدگردی و میلادی گریگوری) فراهم آمده است" .دقیقترین شیوه استخراج و تطبیق تقویمها، روش روزشمار است که در این روش خرده حسابها، تحلیل میرود، و صحت محاسبات آن به کمال است .در زیج ملک، قواعد استخراج و تطبیق تقویمها به روش روزشمار توضیح داده شده است ."علاوه بر آن شش تقویم مهم و اصلی، هشت تقویم محلی و قومی ایرانی (مازندرانی، طبری، دیلمی، کومشی، صبی، کردی، پشتکوهی، کوهدشتی، و دریایی نیز تبیین و توضیح داده شده است .
این کتاب دربرگیرنده چند نوشتار در نقد و تحقیق و بررسی چند کتاب به این ترتیب است: نوشته اول با عنوان " میرزا آقا خان کرمانی و محاکمات تاریخی، یادداشتی است درباره کتاب آیینه اسکندری نوشته میرزا آقا خان کرمانی و نقل پاره هایی از آن؛ نوشته دوم با عنوان "نسیم شمال" نقدی است بر نوشته دکتر محمد اسماعیل رضوانی استاد دانشگاه تهران درباره روزنامه نسیم شمال؛ نوشته سوم با عنوان" نخستین تجلیات نهضت کارگری در ایران" آگاهی هایی است درباره رشد صنعتی ایران در آغاز سده بیستم میلادی و تشکیل کانونهای کارگری و کوششهای گروهی جهت تحصیل حقوق جمعی خود؛ و نوشته آخر اختصاص دارد به حاشیه ها که شامل عناوینی چون معما، ناخنک، جوابیه و روزینامه است