این کتاب یکی از آثار ارزشمند مورخ بزرگ ایرانی غیاثالدین بن همانالدین خواندمیر است. این کتاب در ذکر مآثر و حکم و امثال انبیاء ملوک و دانشمندان در سال 901 ق به رشته تحرير درآمده و موضوع آن بناها، مؤسسات، اوقاف و سخنان حكمتآميز پادشاهان و حكما است. زبان كتاب فارسى است و نثر روان آن كه گاه از ظرافت و صنايع ادبى بىبهره نيست، نشان از پختگى و احاطه مؤلف آن بر نكات ادبى و تاريخى دارد. وى در كنف حمايت و از تربيتشدگان وزير دانشمند امير عليشير نوايى بوده و براى جبران محبتها و نوازشهاى او، اين كتاب را به وى تقديم كرده است. مطالب با ذكر آثار و سخنان ملوك عجم، پادشاهان ايران باستان و حكماى متقدم (پيش از ظهوراسلام)، آغاز شده و بعد از بيان كلمات و صفات سيد اصفيا(ص)، ائمه معصومين(ع)، حكام بنى اميه و بنى عباس، به تشريح و ذكر سلسلههاى پادشاهى ايران و سلاطين آنها از سامانيان تا ابوالغازى سلطان حسين بهادرخان، پرداخته شده است و بعد از ذكر نام و مختصرى از احوال و اعمال بزرگان (كه نام آنها به ترتيب تاريخى آمده است)، برخى از سخنان حكمتآميز ايشان بيان مىشود و مىتوان چنين ادعا كرد كه اين اثر علاوه بر حكمتآميز و ادبى بودن آن، يك كتاب تاريخى نيز مىباشد. در خلال ذكر آثار و سخنان بزرگان، اشعارى كه با آنها ارتباط و هماهنگى دارد، به شيوههاى حكيمانه آورده شده است.
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.
قانون همایونی یا همایوننامه کتابی است که خواندمیر درباره مناقب، طرز سلطنت و بناهایی است که محمد همایون شاه ساخته به نگارش درآورده است. زبان کتاب به فارسی و نثر روان آن که گاه از ظرافت و صنایع ادبی بیبهره نیست، نشان از پختگی مؤلف آن بر نکات ادبی و تاریخی دارد. این چاپ با ترجمه انگلیسی در کلکته هندوستان به زیور طبع آراسته شده است.