ابوبکر محمد بن طفیل اندلسی از دانشمندان بزرگ جهان اسلام است که در فلسفه و طب و علوم عقلی مقامی در خور ستایش دارد. از آثار او جز قصایدی در طب و رساله و حی بن یقظان چیزی بر جای نمانده است. این رساله مهمترین اثر ابن طفیل است که شامل اندیشههای عمیق فلسفی اوست و با بهرهگیری از عنصر خیال، در قالب داستان نگاشته شده و موضوع آن سیر و حرکت انسان از عالم ماده به جهان معقولات و رسیدن به معرفت الهی است. این رساله بین رسالههای رمزی شیخ از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ زیرا قصه الغربه الغریبه سهروردی نقطه عزیمت خویش را بر سخن آخر این رساله بنا مینهد. به موجب همین واقعیت رساله حی بن یقظان سند بسیار مهمی در درک رابطه ایجابی بین دو شیخ میباشد.
در میان کتب و رسائل پرارزش و محققانه زکریای رازی، کتاب «المنصوری» هم به لحاظ حجم نهچندان زیاد و هم به لحاظ جامعیت و ارائه مطالب در ده بخش اهمیت فراوانی دارد؛ بنابراین از دیرباز مورد توجه اهل فن در سراسر جهان اسلام و نیز اروپا قرار گرفته است. جایگاه ممتاز این کتاب و ضرورت دسترسی آسان به مفهوم و معنای اصطلاحات و لغات بهکار بردهشده در این کتاب را ایجاب مینمود؛ بنابراین کوششهایی در اینباره صورت گرفته که از جمله آنها باید به کتاب «مفید العلوم و مبید الهموم» اثر احمد بن محمد (ابن حشا» از حکیمان قرن هفتم مغرب اسلامی اشاره کرد که لغتنامه و فرهنگ اصطلاحات کتاب «المنصوری» را تهیه و تدوین نمود. کتاب حاضر ترجمه کتاب «مفید العلوم و ....» است.
همه آثار غزالی همانند احیاءالعلوم و کیمیای سعادت مفصل و پرحجم نیست، بلکه قسمتی از آنها رسالههای کوتاه و مختصری هستند ولی پرمایه و پرمحتوا. از جمله رساله «الرسالة الدینیة» که ترجمه آن در این کتاب آمده و در انتساب آن به غزالی شک و تردیدی وجود ندارد. وی در این رساله یکی از مصادر مهم شناخت و معرفت آدمی، یعنی طریقه الهام و اشراق یا علم لدنی را مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار داده است. وی در این رساله نخست به بیان تعریف علم و عالم و معلوم پرداخته و آنگاه درباره نفس و روح انسان و تجرد و بقای آن و تمایز آن از بدن و نفس حیوانی و فرق میان اینها سخن به میان میکشد، سپس اقسام علوم و دانشها را مورد بحث قرار داده و آنگاه به بررسی راههای گوناگون و طرق مختلف کسب علم و معرفت میپردازد.