این کتاب متن سخنرانی مسعود فرزاد است که در تالار پورداود دانشگاه پهلوی در روز شنبه 21 دی ماه سال 1347 ایراد شده است. وی در این نوشتار بعد از نگاهی به زندگی و نحوه سرایش منظومه توسط فیتز جرالد، متن این منظومه را آورده است. این شاهکار عبارت از یک منظومه صدویک بندی است که هر بند از آن بع تقلید از رباعی فارسی مرکب از چهار مصرع است و باز از روی همان سرمشق، سه مصرع اول و دوم و چهارم آن دارای قافیه واحد هستند.
ابونصر بن عبدالرحیم النسوی قاضی نواحی پارس در سال چهارصد و هفتاد هجری در مکتوبی با بیان بلیغ و فصیح با کمال احترام از حکیم عمرخیام جوبای حکمت خلقت می شود. در خلاصه این مکتوب ایشان عمر خیام را حکیم و دانشمندی میداند که ابرهای فضیلت بزرگواری او بی دریغ ریزش می کند. آب حیات استخوانهای شکسته و پوسیده می دهد، کنایه از آنکه مرده را جان می بخشد، مرده جهل در گورستان نادانی را به عالم زندگی و معرفت باز میگرداند. از فلسفه ایجاد عالم و تکلیف ما آنچه جواب بدهد و استدلال در این باره نماید دیگر جای چون و چرا باقی نمی گذارد.حکیم عمرخیام در سالهای میان 515 تا 517 هجری در گذشته و اینک که سال 1381 هجری و در حدود 9 قرن از آن تاریخ می گذرد با ترقی علم و منطق و کلام مع ذالک ارزش و طراوت اولیه حکمت الهی را از لحاظ اثبات نبوت داراست و چنین کسی ممکن نیست سراینده رباعیات زیر باشد. گویند که ماه رمضان گشت پدید منبعد بگرد باده نتوان گردید در آخر شعبان بخورم چندان (می) کاندر رمضان مست بیفتم تا عید ....
کتاب حاضر برگزیده رباعیات خیام در فانوس خیال است با ترجمه رباعیات و گفتار فیتز جرالد درباره زندگی، افکار و فلسفه خیام همراه با واژه نامه انگلیسی به فارسی که توسط دکتر محمود اعتماد تالیف و ترجمه شده است.
وقتیکه شاعر بودم مجموعه شعری است از مسعود فرزاد که در سال 1321 توسط چاپخانه مرکزی منتشر شده است.
بطور خلاصه شاید بتوان گفت کسی که این کتاب را در دست داشته باشد: اولا- بزرگترین مجموعه متن منسوب به حافظ را که تاکنون جمع آوری شده است (اعم از غزل و غیرغزل) در اختیار دارد. از آن گذشته در مورد هر شعرتمام (اعم از غزل و غیر غزل) بزرگترین عده ابیات مختلف منسوب به آن در دسترس او خواهد بود. ثانیا- در این کتاب هر کلمه در هر شعر (اعم از غزل و غیر غزل) مورد مقایسه با همه قرائتهای علی البدل که در منابع دوازده گانه مولف برای آن ضبط شده بود قرار گرفته و تا آنجا که قضاوت مولف یاری میکند صحیح یا لااقل اصح تشخیص داده شده است. ثالثا- همه اشعار این مجموعه اعم از غزل و غیر غزل به سه گروه اصیل و مشکوک و مردود تقسیم شده اند. بالنتیجه خواننده میداند که گزارش تحقیقی مولف درباره اینکه مثلا فلان غزل یا قصیده یا رباعی متعلق به حافظ است یا نیست از چه قرار است.