این کتاب بخشی است از مجموعه «گاهشماری و جشنهای ایران باستان» که به شکل جداگانه نیز چاپ و در دسترس خوانندگان قرار گرفته است. اما این بخش درباره نوروز است. نوروز بزرگترین جشن ایرانیان از روزگار کهن تا به امروز است و همچنین نمایانترین جشنهای بهاری جهان به شمار میرود. نوروز و مهرگان دو جشن بزرگ طبیعی هستند که اولی آغاز بهار و دومی آغاز پاییز است. ایرانیان در دورانی از تاریخ، مهرگان را آغاز سال میدانستند و در دو فصل اول و دوم این کتاب در این زمینه مطالبی بیان شده است.
گنجینه فرهنگ و تمدن کهن سال ایران باستان دانشمندان و پژوهش کنندگان را به تحقیق و تتبع هر چه بیشتر واداشته و هر روز بر دامنه آن افزوده میگردد و در دانشگاههای معتبر جهان شعبه ویژه ای از دروس تحصیلی را تشکیل داده و محققین عمری را در پی جویی آن صرف می نمایند. مستشرقین با بررسی اسناد علمی و مشاهدات عینی، توانسته اند تحقیقات منظمی را دنبال نموده و در دسترس علاقمندان قرار دهند. کتاب حاضر جزئی از این تحقیق به شمار میرود که نویسنده محترم آن سعی نموده است بارزترین آثار را جمع آوری نموده و بنام "گوشه ای از فرهنگ و تمدن ایران باستان" در اختیار ایران دوستان بگذارد. آنچه در این مجموعه گردآوری شده است، نوشته ها و ترجمه هایی است که در مجله های مختلف ادبی و اختصاصی به چاپ رسیده است. این مقالات در طی مدتی کمتر از ده سال از نوشته ها و تحقیقات دانشمندانی که در تمدن و فرهنگ ایران صاحب نظر و متبحر بوده اند و در مجله های مختلف خارجی چاپ نموده اند ترجمه شده اند.
تقویم تطبیقى هزار و پانصد سالۀ قمری و میلادی تألیف فردينالد و وستنفلد و ادوارد ماهلر، بامقدمه و تجديد نظر حكیمالدین قریشی، تقويم تطبيقى سالهاى قمرى و ميلادى از سال 1 ق/622 م تا 1500 ق/2076 م به انضمام راهنماى تبديل تاريخ هجرى شمسى به ميلادى و بالعكس است. تقويم مزبور به صورت جداولى تنظيم شده و در اين جداول، در برابر هرماه قمرى، روزهاى هفته باتاريخ ماه و سال ميلادى نشان داده شده است. اين كتاب نخستين بار در سال 1854 م درلايپزيك منتشر شد و جداول آن تا سال 1300 ق را شامل مىشد. مستشرق ديگرى(ماهلر) آن را تكميل و تقويم را تا سال 1500 ق ادامه داد. آخرين ويرايش كتاب در سال1916 م توسط اشپولر در ويسبادن انتشار يافته است. مصحح مسلمان هندى در اين چاپ علاوه بر اينكه ارقام را به فارسى ارائه نموده، مقدمۀ ممتع و سودمندى، به فارسى، بر كتاب نگاشته كه مشتمل است بر تاريخچۀ تقويم در ميان ملل اروپايى و آسيايى و مسلمانان، سابقۀ تدوين جداول تبديل تاريخ و روش استفاده از كتاب. تنظيم سه جدول شامل ترتيب روزهاى سال قمرى، سال ميلادى و سالهاى كبيسۀ تقويم قمرى بر كارآيى كتاب افزوده. بعلاوه،در اين مقدمه دو كتابشناسى يكى با عنوان«منابع و مآخذ مقدمه» و ديگرى با عنوان «كتابشناسى براى مطالعۀ بيشتر» آمده كه هردو براى خواننده سودمنداست
در این مجموعه مقداری روایت و داستانهایی که مربوط است به برخوردهای زرتشت و گشتاسب از ادبیات سنتی مزدایی گرد آمده و در پایان نیز یکی دو سروده از شاعران زرتشتی سده های گذشته به نقل آمده که تنوع و چگونگی کیفی و کمی این آثار را نشانگر است
عمر جشنهای ایران، برخیشان با عمر این ملت و مردم برابر است. پارهیی از جشنهای ایران، چون نوروز و مهرگان و گاهنبارها که ریشههای طبیعی دارند، از یاد و تاریخ و رسوم و آداب و زندگی مردم ایران جدا نیست. سلسلهها، شاهان، زورمندان؛ اقوام و فرق گوناگون آمده و رفتهاند. شکستها و پیروزیها، روزگار شادی و قدرت و غم و اندوه و سوک، آمده و سپری شده است. میلیونها مردم در سراسر تاریخ این مرز و بوم با شادی و خلوص واعتقاد این جشنها را برگزار کرده و رفتهاند. بسا مهاجمان به این مرز و بوم تاخته و خواستهاند زبان و ادب و دین و رسومشان را براندازند، آنها نیز ناکامیاب به دل و زیر خاک بینام و نشان یا ملعون و منفور رفتهاند. از پس هزاران سال، هنوز مردم به روی این مرز و بوم به فارسی سخن میگویند و مینویسند. همان آداب و رسوم را دارند. همان جشنها را برپا میکنند که از پس ما نیز چنین خواهد بود. همه این معتقدات و آداب و رسوم، از جمله جشنها، خصایل و ویژگیهای ماست. هویت و ویژهگیهای فرهنگی ما که هیچگاه لوث و فراموش نخواهند شد. اگر چه بعض اوقات به مقتضای رویدادهایی در تاریخ نکث و کاستییی پیدا کرده است. کتاب حاضر، چاپ تازه و متفاوتی است از گاه شماری و جشنهای ایران باستان که در پایان سال ۱۳۵۸ در شرایط ویژهای منتشر شد. چاپ دوم به صورت جزواتی جداگانه که شامل: جشن نوروز و فْرودُگ ـ فروردگان و مهرگان ـ یلدا و جشن سده ـ چهارشنبه سوری و جشنهای آتش میشد اندکی پس از آن انتشار یافت. اینک مدتهاست که کتاب در دسترس نبوده و علاقهمندانِ چنین مطالبی، استفاده از آن برایشان مقدور نیست. نگارنده بر آن بود که هر گاه بنا شود چاپ تازهای از کتاب منتشر شود، چه بهتر که در حد توانایی، مطالب اولیه گستردهتر عرضه شده و مباحث تکمیل شود. در طول تجدید نظر، به تدریج ـ با توجه به مراجعات گذشته از سوی علاقهمندانِ و کسانی که جهت تحقیق و تهیه مقالات یا پایاننامهها، یا سخنرانیها با نویسنده برخورد داشتند ـ با توجه به نیازها و مسایلشان، مواد و کمبودهای گذشته فراهم شده و در مواضع مورد نیاز جای داده شد. یکی از مسایلی که لازم بود در حد توان بدان پرداخته شود، آداب و مراسم برگزاری سنتی این جشنها در گذشته و حال بود. دو دیگر آگاهی از چگونگی توسعه و گسترش و برگزاری جشنهای کهن ایرانی، در سراسر کشورهایی که زیر نفوذ فرهنگی ایران قرار داشتند. سوم تا جایی که ممکن باشد، گزارش منابع و مآخذ تحقیق در این زمینه داده شود، به شکلی که فرع مقدم بر اصل قرار نگیرد ـ تا در صورت نیاز، پژوهندگانی که خواهان تحقیق مستقیم و گستردهتر باشند، تا حدی ـ راهنمایی برایشان باشد. پس از پایان یافتن کار، چون مبنا و چارچوب پژوهش بر بنیاد همان چاپهای گذشته قرار داشت، گاه مواردی به نظر رسید که نقلی تکرار شده است. در حین چاپ تا جایی که امکانات اجازه میداد، تکرارها حذف شد ـ در حالی که چند مورد، به ویژه در مبحث نوروز و مهرگان، یا جشنهای آتش برجای ماند، در حالی اصلاحات و شروحی بسیار در آن وارد شده که شکلی مشروحتر به آن بخشیده است.