کتابخانه مجازی ادبیات

در این کتاب کوشیده شده تا درباره نکاتی درباره حافظ و شعر او بررسی صورت گیرد؛ از قبیل: بیان روند زندگانی حافظ برگرفته از متون و منابع معتبر علمی و تاریخی با استفاده از اشعار شاعران نوپرداز معاصر؛ نگاهی به ابعاد و زوایای شخصیت حافظ؛ چرایی تفأل به حافظ و چگونگی تفأل‌زدن؛ تدوین فصلی با نام فرهنگ واژگان اشعار حافظ با بیش از دوهزار واژه؛ فراهم کردن فرهنگ اشارات و تعبیرات عرفانی اشعار حافظ با بالغ بر پانصد واژه.

کتاب «کشف المحجوب» که در واقع پرده‌گشای اسرار حیات و درون گروهی از عاشقان و شیفتگان جمال محبوب ازلی و ابدی است، جلوه‌گاه ایمان و ذوق و دانش بزرگمردی است که گرچه شرح کاملی از احوال وی در دست نیست، ولی همین اثر عظیم نماینده وسعت اطلاعات او در علوم قرآنی و احادیث و عرفان است. در این کتاب خلاصه‌ای گویا از شرح زندگی افراد مندرج در کتاب «کشف المحجوب» هجویری ارائه شده و علاقمندان و عرفان‌پژوهان را در شناخت هرچه بهتر مندرجات کتاب به‌ویژه شخصیت عارفان و مشایخ راهنما است.

اخیراً در ضمن مطالعات مربوط به فنون عروض و قافیه و جستجوی نسخه‌های خطی این حوزه، دانستم که در میان نسخه‌های خطی دکتر کارو میناسیان (دانشگاه لس آنجلس، کالیفرنیا)، مجموعه‌ای هست از قرن یازدهم به شماره 34 که چند برگ آن حاوی اطلاعاتی مهمی است در حوزه فرهنگ‌نویسی و همچنین عروض، و هر یک به جهتی اهمیت و تازگی دارد. به نظرم رسید آگاهی از آن برای اهل تحقیق خالی از فایده نباشد، از این رو فراخور مطالب مذکور گزارشی نوشتم که امیدوارم قبول افتد.

میرزا رضی‌الدین محمد مشهدی، متخلص به دانش، فرزند میرزا ابوطالب فطرات، از تواناترین سرایندگان سده یازدهم هجری است. وی شاعری کم‌گوی و گزیده‌گوی بوده و شعرش شاید از هیچ یک از گویندگان بزرگ عصر صفوی کمتر نباشد، اما شهرتی درخور مقام خود نیافته است. دیوان دانش را شاعر گرانقدر و محیی دواوین ارزشمند عصر صفوی، محمد قهرمان، براساس مقابله پنج نسخه خطی، و با مراجعه به تذکره‌ها و فرهنگ‌های حاوی شعر دانش و بهره‌مندی از ذوق و مهارت ادبی، تصحیح کرده، و به همراه نمونه تصویر نسخه‌های مورد استفاده مقدمه و تعلیقات سودمند، توضیح اهم لغات و اصطلاحات، فهرست اعلام و غزل‌ها و منابع و تصویر بخشی از نسخه خطی کتابخانه دانشگاه تورینو، در سال 1378 در مشهد به طبع رسانیده است. شعر دانش، سرشار از مضامین بکر و معانی رنگین است. در سراسر دیوان او ـ به ترتیب فراوانی ـ سخن از طبیعت (گل، بهار، پرنده)، موسیقی (ساز، نغمه، مطرب)، خمر(می، مستی، باده‌گساری)، نقاشی (رنگ، طرح، صورت) و عناصر و مضامین وابسته به آنهاست. او با این چیزها زندگی می‌کند و بدان عشق می‌‌ورزد و گویی عشق و عاشقی را بیشتر برای تکمیل این بزم می‌خواهد.