این کتاب تاریخ یکی از مهمترین، مؤثرترین و باسابقهترین نهادهای آموزشی کشور است که چگونگی تأسیس، مدیریت، شیوههای آموزشی و تربیت دانشآموزان آن، فصلی بحثانگیز و درخور توجه و تأمل را در تاریخ آموزش، فرهنگ و حتی سیاست معاصر ایران تشکیل میدهد. پیشرفت و برتری دبیرستان البرز، مدیون شادروان استاد مجتهدی و همکاران او بود و بس که در این کتاب یادی از ایشان شده است. بخش عمدهای از این کتاب به اسامی فارغالتحصیلان کلاسهای ششم دبیرستان البرز از سال 1319 تا سال 1376 اختصاص دارد.
در سدهای که گذشت نظامهای آموزشی تحت تأثیر تحولات علمی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی متحول شد و در پی آن مدارس زیادی به سبک نوین ایجاد شدند. مناسبات میان کشورها بسیار گسترش یافت و مهاجرت افراد برای تحصیل، تدریس، کار، تجارت، مأموریت اداری، سیاسی و ... به میزان چشمگیری فزونی یافت. اسناد بخش نخست این مجموعه نشان میدهد که در چنین شرایطی طبقات مختلف مردم ایران اعم از دولتمردان و مردم عادی برای حفظ فرهنگ ملی و گسترش زبان فارسی میان نوباوگان ایرانی ساکن ممالک خارجی اقدام به تأسیس مدارس و مراکز آموزشی کردند. به موازات فعالیت مدارس ایرانی در خارج، کشورهایی نظیر شوروی، انگلستان، امریکا و فرانسه مدارسی در ایران به راه انداختند که اسناد برخی از این مدارس و نحوه آموزش، برنامههای درسی و .... در بخش دوم این کتاب گردآوری شده است.
انجمن خانه و مدرسه دبیرستان البرز طی گزارش کوتاهی از تحولاتی که بین سالهای 1319-1348 در این واحد تربیتی حاصل گردیده، اولیاء محترم دانشآموزان را از کیفیت فعالیت و پیشرفتها آگاه میسازد، تا همگان را نسبت به کوششهای شبانهروزی که مدت سیسال در این دبیرستان به عمل میآید و پیشرفتهای حاصله واقف سازد.
تاریخ شهرستان ماکو از بسیاری جهات تاریک و مبهم است. آگاهی از سرگذشت سرزمین ماکو در طول دو هزار و پانصد سال و قبل از آن به صورت مرتب بسیار دشوار است. گاهی قرنها ابهام و تاریکی در تاریخ این منطقه دیده میشود، البته از پرتو تحقیق و تتبع و با استفاده از منابع فارسی و عربی و ارمنی، روسی، اروپایی تا حدودی میتوان بخشهایی از سرگذشت شهرستان ماکو را روشن ساخت و نیز با استفاده از ترجمه کتیبه های دوره اورارتوها و تحقیقات باستانشناسی در روستای بسطام مربوط به دوره روسا پادشاه اورارتو از گذشته بسیار دور ماکو میتوان اطلاعاتی بدست آورد. جهانگردان، مسافران، ماموران سیاسی به علت تردد از راههای شناخته شده اشاره کافی به شهر ماکو نکردهاند چون شهر ماکو در مسیر آنها قرار نگرفته بود تنها محققین و شرقشناسان روسی در مورد ماکو کار زیادی انجام دادهاند. فقط رسالهای از محقق معروف روسی به نام مینورسکی تحت عنوان آثار عتیق ماکو در دست است ویادداشتهای کلاویخو سفیر اسپانیا به دربار تیمور گورکانی و اوژن فلاندن سفیر فرانسه که مولف در این کتاب به آنها پرداخته است.