قوم ترکمن با ویژگیهای اساسی خویش در سدههای 14 ـ 15 میلادی شکل گرفت واساس آن را قبیلههای ترکمنی پدید آوردند که دیری بود به ترکمنستان شمالی، اوست ورت و من قشلاق کوچیده بودند. در سدههای 13 ـ 14 میلادی این قبیلهها با یکدیگر درهم آمیختند و وابستگیهای خونی پیشین، جای خود را به وابستگیهای نوین فئودالی ـ ارضی داد که به از میان رفتن تدریجی تفاوتها و ویژگیهای عشیرتی پیشین یاری کرد. این کتاب پژوهشی درباره ترکمنهای ایران است که در آن پیدایش، ساخت قبیلهای، سکونتگاهها، اشتغال، فرهنگ مادی و معنوی و مناسبات خانوادگی ترکمنهای ایران بررسی شده است.
در نوشتار حاضر نخست ابزار و لوازم توليد و توسعه علمي معرفي ميشود، سپس شيوههاي گفت و گو و ويژگيهاي آن تشريح ميگردد .کتاب با مقالهها و خطابههاي مولف که با موضوعات متفاوت نگاشته شده به پايان ميرسد .عناوين برخي از مقالات و خطابهها بدين قرار است .از آن جمله عبارتاند از" :نبرد با گرسنگي در جستجوي امنيت غذايي"، "انقلاب اسلامي و پژوهشهاي جامعه شناختي درباره آن"، "بانک توسعه اسلامي موقعيت و وظايف آن"، "چگونه شهر آدمي را دگرگونه ميسازد"، "ساخت و ساز مسايل اجتماعي و اجرايي آن"، "معماري و هويت شهري"، "سير و سياحت و سفر "و "شوراهاي شهر و روستا، برنامهها و دل مشغوليها ." همانند دفتر یا جلد اول "یک حرف از هزاران" تحلیل های عنوان شده در این جلد نیز با مباحث جامعه شناسی به ویژه جامعه شناسی آثار تمدنی و فرهنگی نسبتی دارند...
نویسنده در سال ۱۳۱۴ در لرستان اقامت داشته و بررسیهایی درباره زندگی ایل «پاپی» به عمل آورده که زیربنای این کتاب را فراهم میکند. در همین سفر اشیایی را نیز گردآوری نموده که معرف بخشی از فرهنگ لرها است. وی در این کتاب از جغرافیای طبیعی منطقه، زندگی اقتصادی و فرهنگ مادی، و فرهنگ اجتماعی و معنوی این ایل سخن گفته است.