ابوجعفر نصیرالدین محمد بن محمد بن حسن معروف به خواجه نصیرالدین طوسی و ملقب به استاد البشر، در بامداد شنبه یازدهم جمادی الاول سال 597 قمری در طوس به دنیا آمد. مقدمات علوم و ادبیات را در کودکی فرا گرفت و در نوجوانی و جوانی نزد استادان عصر خود پزشکی، فلسفه، ریاضیات، تفسیر، منطق، فقه و نجوم را آموخت و در همه این علوم ممتاز گشت. تذکرهنویسان و مورخانی که از خواجه یاد کردهاند، بالاتفاق او را شاعر نیز برشمرده و گهگاه اشعاری را از او آوردهاند. مجموع اشعاری که به نامه خواجه در منابع مختلف آورده شده، قریب به 700 بیت است که انتساب برخی از آنها به خواجه محقق نیست و مقداری هم محققا از آن وی نیست. در این کتاب افزون بر اشعار فارسی خواجه نصیرالدین طوسی، کتاب معیار الاشعار وی به طور کامل و منقح آورده شده است. همچنین در ابتدای این کتاب بحثی پیرامون شعر و شاعری در آثار خواجه و زندگینامه مختصری از او آورده شده است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.