طبق تحقیقات دانشمندان مردمشناسی و نژادشناسی، کولیها تیرهای از مردم هند شمالی بودهاند که از زمانهای بسیار قدیم دستهدسته از سرزمین خود کوچیده و در سرتاسر جهان پراکنده شده، در هر مکان و محلی به مناسبتی نامی یافتهاند و شاید بتوان گفت که هیچ قومی در جهان به اندازه کولیها دارای نامهای گوناگون نیست؛ ولی طبعاً نام اصلی این طایفه چیز دیگری جز آنچه که همدیگر را با آن مینامند، نمیتواند باشد. تاریخچه کولیها در آسیا بهویژه سابقه پیدایش آنها در ایران بسیار طولانیتر و بیشتر از اروپاست و بنا بر اشارات مختصری که در کتابهای شرقی از جمله کتب ایرانی درباره این قوم وجود دارد، گویا نخستین دستههای مهاجر کولی در روزگار ساسانیان وارد ایران گردیدهاند. در این کتاب به کولی و زندگی او و مباحث مختلف درباره این قوم از دوران کهن تا کنون بحث و بررسی صورت گرفته است.
در نوشتار حاضر نخست ابزار و لوازم توليد و توسعه علمي معرفي ميشود، سپس شيوههاي گفت و گو و ويژگيهاي آن تشريح ميگردد .کتاب با مقالهها و خطابههاي مولف که با موضوعات متفاوت نگاشته شده به پايان ميرسد .عناوين برخي از مقالات و خطابهها بدين قرار است .از آن جمله عبارتاند از" :نبرد با گرسنگي در جستجوي امنيت غذايي"، "انقلاب اسلامي و پژوهشهاي جامعه شناختي درباره آن"، "بانک توسعه اسلامي موقعيت و وظايف آن"، "چگونه شهر آدمي را دگرگونه ميسازد"، "ساخت و ساز مسايل اجتماعي و اجرايي آن"، "معماري و هويت شهري"، "سير و سياحت و سفر "و "شوراهاي شهر و روستا، برنامهها و دل مشغوليها ." همانند دفتر یا جلد اول "یک حرف از هزاران" تحلیل های عنوان شده در این جلد نیز با مباحث جامعه شناسی به ویژه جامعه شناسی آثار تمدنی و فرهنگی نسبتی دارند...
نویسنده در سال ۱۳۱۴ در لرستان اقامت داشته و بررسیهایی درباره زندگی ایل «پاپی» به عمل آورده که زیربنای این کتاب را فراهم میکند. در همین سفر اشیایی را نیز گردآوری نموده که معرف بخشی از فرهنگ لرها است. وی در این کتاب از جغرافیای طبیعی منطقه، زندگی اقتصادی و فرهنگ مادی، و فرهنگ اجتماعی و معنوی این ایل سخن گفته است.
نویسنده در این کتاب کوشیده که به داستان پیدایش نوروز با دیدی نوین نگریسته و با بررسی در متنهای کهن که سخنانی درباره نوروز در آنها یاد شده است، بنیاد راستین و انگیزه برپاداشتن آن را از میان نوشتهها و افسانهها بیرون کشیده و نیز همبستگی آن را با بنیادنهادن کاخهای شهر آیین تخت جمشید در فارس و کارهای داریوش بزرگ در این زمینه روشن سازد و چون شاهنامه فردوسی یکی از کهنترین و نخستین منابعی است که میان داستانهای آن از نوروز و جمشیده سخن رفته است، از اینرو در نخستین گام از آن گفتگو شده و سپس به نوشتههای دیگر پرداخته شده است.
مطالعه و نمایش تطور لباسهای یک ملت، امروزه نهتنها از لحاظ تعقیب سیر تاریخی و درک زیبایی و تنوع آنها قابل تعمق است، بلکه از نظر فهم روانشناسی و عادات و رسوم مخصوص آن مدت نیز شایان توجه میباشد. بنابراین از مطالعه شکل و انواع لباسها در زمانها و مکانهای مختلف میتوان به روحیات یک قوم پی برد. بر همین اساس برای پی بردن به سیر تاریخی و تطورات البسه زنان ایران در این کتاب به بررسی لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا زمان کنونی (زمان نشر کتاب) پرداخته شده است.