کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب مثنوی از کتاب‌های معدودی است که عظمت استعدادها و قوای مختلف بنی نوع انسانی را اثبات می‌کند. این کتاب که دربردارنده 25000 تا 28000 بیت است، هم از راه عقل و حکمت و هم از راه دل و عرفان واقعیات بسیار فراوانی را به قلمرو معرفت و حکمت و عرفان بشری عرضه داشته است. نویسنده در این کتاب به کشف الابیات مثنوی پرداخته است. علامه جعفری در مقدمه کتاب آورده است: «اینجانب در اثنای تألیف مجلدات تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، برای تفسیر موضوعی برخی از موضوع‌های بسیار بااهمیت مانند «عقل و عاقل و معقول»، «علت و معلول»، «موج» و غیر آن مجبور شدم همه ابیات مثنوی را برای استخراج همه موضوع‌های مورد تفسیر یکایک ببینم. این کار دامنه‌دار موجب صرف وقت بسیار طولانی شد؛ لذا بر آن شدم که کشف‌الابیات کاملی را برای مثنوی تنظیم و تدوین نمایم. البته می‌دانیم آنهایی که تاکنون برای مثنوی نوشته شده است، کامل نیست و فقط کلمه اول و گاه کلمه دوم مصرع اول از ابیات برای پیداکردن بیت ثبت شده است. .... در این کشف الابیات همه مصرع‌های مثنوی با نظر به نخستین کلمه‌ای که دارند، زیر حرف کلمه اول خود آمده است».

کتاب مثنوی از کتاب‌های معدودی است که عظمت استعدادها و قوای مختلف بنی نوع انسانی را اثبات می‌کند. این کتاب که دربردارنده 25000 تا 28000 بیت است، هم از راه عقل و حکمت و هم از راه دل و عرفان واقعیات بسیار فراوانی را به قلمرو معرفت و حکمت و عرفان بشری عرضه داشته است. نویسنده در این کتاب به کشف الابیات مثنوی پرداخته است. علامه جعفری در مقدمه کتاب آورده است: «اینجانب در اثنای تألیف مجلدات تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، برای تفسیر موضوعی برخی از موضوع‌های بسیار بااهمیت مانند «عقل و عاقل و معقول»، «علت و معلول»، «موج» و غیر آن مجبور شدم همه ابیات مثنوی را برای استخراج همه موضوع‌های مورد تفسیر یکایک ببینم. این کار دامنه‌دار موجب صرف وقت بسیار طولانی شد؛ لذا بر آن شدم که کشف‌الابیات کاملی را برای مثنوی تنظیم و تدوین نمایم. البته می‌دانیم آنهایی که تاکنون برای مثنوی نوشته شده است، کامل نیست و فقط کلمه اول و گاه کلمه دوم مصرع اول از ابیات برای پیداکردن بیت ثبت شده است. .... در این کشف الابیات همه مصرع‌های مثنوی با نظر به نخستین کلمه‌ای که دارند، زیر حرف کلمه اول خود آمده است».

دلبستگی به آثار مولانا بویژه مثنوی معنوی، ادوارد ژوزف را به جستجوی مقاصد شگرف و مطالب پرنغز این کتاب کشانده است و ذوق و تلاش وی نیز به مدد آمده تا نتیجه این جستجو به شکلی قابل استفاده برای عموم درآید. در تدوین کتاب حاضر که به داستان مشهور شیر و خرگوش می پردازد، نویسنده تلاش نموده است معانی تمام ابیات داستان - جز در مورد ابیات مکمل - در جای خود آورده شود. متن اساس کار، مثنوی چاپ نیکلسن بوده اما از مثنوی میر خانی و نسخه ای خطی به تاریخ 869 هجری نیز استفاده شده و تا حد امکان از کتب چاپی و خطی معتبر عرفانی متقدم و متاخر در دسترس نویسنده، به عنوان ماخذ بهره گرفته شده است. اغلب معانی لغات و اصطلاحات از فرهنگ ناظم الاطباء نفیسی و غیاث اللغات اقتباس گشته و در ترجمه آیات قرآن کریم از قلم ابوالقاسم پاینده استفاده شده است. کتاب حاضر که با پیشگفتاری از استاد بدیع الزمان فروزانفر آغاز می شود، به صورتی جامع با مراجعه به منابع مختلف و با زبانی فصیح و شیوا به تشریح و تفسیر داستان نخجیران از دفتر اول مثنوی می پردازد.