کتابخانه مجازی ادبیات

بوستان، همتای جاودانه‌ی گلستان، با این تفاوت که منظوم است. این منظومه‌ی چهارهزار بیتی همانند گلستان داستان به داستان و مواعظ شیرینی در آغاز یا انجام هر داستان در آن آمده است. وزن این منظومه، همانند شاهنامه‌ی فردوسی (بحرمتقارب) است. این اثر درخشان هم‌مانند گلستان مخاطب عام و خاص دارد و مطبوع هر طبعی است، و بیش از هفتصد سال است که در اقلیم فارسی زبان (علاوه بر ایران، شبه قاره‌ی هند، افغانستان و آسیای میانه به ویژه سمرقند و بخارا و تاجیکستان) در مکتب‌خانه‌ها و سپس در عصر جدید در آموزشگاه‌ها و مدارس عالی و دانشکده‌ها کتاب درسی آموزشی است و مهمترین درسی که می‌دهد درس زندگی است. بوستان مشتمل بر 10 باب است : 1. در عدل و تدبیر و رای 2. در احسان 3. در عشق و مستی و شور 4. در تواضع 5. در رضا 6. در قناعت 7. در عالم تربیت 8. در شکر بر عافیت 9. در توبه و راه صواب 10 .در مناجات و ختم کتاب.

این کتاب با عنوان بدیع (بر بنیاد آثار سعدی) از سه بخش مجزّا تشکیل شده است که عبارتند از: بخش اول؛ شامل بدیع لفظی که در این بخش سی و هفت آرایه بدیعی لفظی آمده است. بخش دوم؛ بدیع معنوی که در این بخش چهل و شش صنایع بدیعی معنوی آمده است. بخش سوم؛ تکمله: با توجه به اینکه بعضی از صنایع بدیعی در آثار سعدی به کار نرفته لذا برای کامل شدن آرایه های بدیعی کتاب چند آرایه بدیعی در بخش سوم با عناوین: تشریح-توجیه (محتمل الضّدّین)-توشیح-حذف-لغز-مادّه تاریخ-و معمّا آمده است.

برای ایرانیان از روزنه چشم بیگانگان به جهان نگریستن ره رستگاری نیست و از دیدگاه آنان به ایران نگریستن مایه شرمساری است!» و بر پایه‌ی همین باور، همه‌ی یافته‌ها و گفته‌های غربیان درباره‌ی تاریخ این سرزمین اهورایی را به کناری می‌گذارد و خود می‌کوشد بر پایه‌ی «گفتارهای ایرانی» و در بالای همه شاهنامه و اوستا به ردیابی زمان‌های تاریک این تاریخ بپردازد. این گونه است که در پیش‌گفتار چاپ سوم با سربلندی می‌نویسد: «خوشبختانه در این زمان بیست و شش ساله بسا از تیرگیهی سرگذشت نیکان ما که با آشوب و ویرانی و سوختار و کشتار دیگران پدید آمده بود، روشن شد، از آنمیان، پیدا شدن ۵۴ کوزه آب کردن مس ششهزار ساله در اریسمان کاشان که تاریخ درست آغاز هنگام فریدون را براست داشت، و روشن کرد… و نیز پیدا شدن یک گلنوشته در هلیل رود بلوچستان که پانسد سال پیشتر از کهنترین نوشته‌های نگاره‌ای سومر پدیدار شده بود و پدیدائی نوشتن و دبیری را در ایران نشان داد… و پیدا شدن «کوس» پایتخت آریائیان پس از ستم بابلیان نزدیک شهر آمل… این گونه است که جنیدی می‌کوشد بر پایه‌ی گفتارهای کهن ایرانی و از میان نمادهای گوناگون نکته‌های روشنگر تاریخی را بیابد و با یاری‌گرفتن از یافته‌های زمین‌شناسی و باستان‌شناسی «تاریخ مدون» آریاییان را دریابد و بازنماید و چه بسا در این راه دشوار و پرسنگلاخ کام‌یابی‌هایی هم داشته است. نویسنده، پژوهش خود را با چگونگی آفرینش آغاز می‌کند و بررسی‌هایش را تا زمان مرگ فریدون و «جدائی کامل کشورهای آریائی» دنبال می‌کند. پس از جستارهای آغازین درباره‌ی آفرینش و بشر نخستین و پیدایی پادشاهی از دوره‌ی فرواک (سخن‌گویی بشر) یاد می‌کند؛ سپس به بازیابی نماد اژدها می‌پردازد و آن را برابر با آتش‌فشان بر می‌شمرد. در دوره‌ی هوشنگ خانه‌سازی، پیدایی آتش و قانون بررسیده می‌شود. در بخش دیگری از کتاب نویسنده تاریخ پیدایی سلاح و رام‌کردن اسب و دیوان و نویسندگی و خط و پیدایش دین را تا دوره‌ی تهمورس می‌رساند. یافته‌های تمدنی و پیش‌رفت‌های فرهنگی آریاییان هم‌چون سرشتن گل و سفال‌سازی و خانه‌سازی و پیدایی فلز و فلزکاری و دوره‌ی مادرسالاری و… تا دوره‌ی فریدون ردیابی می‌شود و سرانجام جدایی کشورهای آریایی در زمان فریدون به انجام می‌رسد. این پژوهش می‌تواند – و باید – بنیادگذار شاخه‌ای نوین باشد از دانش شاهنامه‌پژوهی و ایران‌شناسی تا از این راه زوایای گنگ و تاریک تاریخ ایران روشن شود.

نامه فرهنگ ایران دفتر سوم از مجموعه مقالاتی است که توسط فریدون جنیدی گردآوری و در سال 1368 توسط نشربلخ وابسته به بنیاد نیشابور به چاپ رسیده است