این کتاب مشتمل است بر 46 مبحث حاوی هر گونه اطلاعات مفید مربوط به گذشته پر از حوادث تاریخی شهر مهم نیشابور که دیرگاهی کانون علم و معرفت و سیاست خراسان پرشکوه قدیم بوده است و در گذشته مورخین آن را ام البلاد مینامیدند. این کتاب در حقیقت تاریخ حیات نیشابور قدیم است که از زمانهای قبل ازاسلام شروع شده و به اواخر عهد مغول و اوایل دوره تیموری پایان مییابد. در این کتاب اسامی قراء و قصبات ومحلههای قدیم و مدارس و مساجد نیشابور در حد امکان به دست داده شده و همچنین اسامی رجال و علماء و بزرگان و راویان حدیث آنهایی که در شهر نیشابور یا در قراء و قصبات اطراف آن زندگی میکردهاند و نیز نام رجال و شخصیتهایی که از شهرهای دیگر به طور موقت یا برای اقامت دائم به این شهر آمدهاند ذکر شده است.
موضوع کتاب مشاهیر نیشابور شهر قلمدانهای مرصع، سرگذشت حدود ششصد نفر از مشاهیر شهرهای نیشابور اسفراین، سبزوار، قوچان، کاشمر، تربت حیدریه، تربت جام، خواف و باخرز است و به قلم فریدون گرایلی تالیف شده و در سال 1377 منتشر شده است.
در پژوهش حاضر کوشیده شده ضمن بررسی تاریخی تحولات اجتماعی مانند نقش مذهب و چگونگی حرکتهای مذهبی سیاسی، تغییرات تشکیلات اداری در چارچوب رویدادهای سیاسی و اقتصادی ایران عصر قاجار معرفی و ارزیابی شود. افزون بر آن مباحث تنظیمات و قوانین در دوران قاجار تاسیس انجمنها و احزاب و گسترش آنها از جمله موارد قابل توجه در بررسی حاضر است. در آغاز کتاب منابع این اثر و محتوای آنها معرفی شده است. روند گسترش تاریخی قاجار، حکومتهای عصر قاجار، ساختار حکومت در دوران قاجار (نظام و تشکیلات اداری حکومت، و تقسیمات کشوری و اداری)، سازمان لشکری در دوران قاجار، سیاست مذهبی در عصر قاجار، طبقات و سلسله مراتب اجتماعی در عصر قاجار، تنظیمات و قوانین در دوران قاجار، سیاستهای فرهنگی در عصر قاجار، روابط خارجی ایران در دوران قاجار، امتیازها و قراردادهایی که از جانب اتباع و یا دولتهای بیگانه با ایران منعقد شده است، جنبشهای اجتماعی ایران در عصر قاجار، و گسترش گروهها و احزاب سیاسی در عصر قاجار.