کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب بر آن است تا به شیوه‌ای تحقیقی و مستند به منابع و مدارک مربوط، نشان دهد اولا فرهنگ و شعر و ادب فارسی، در ورای اشارات و تلمیحات و رموز و مظاهر گوناگون، بر چه پشتوانه سرشاری از اندیشه و ادراک تکیه دارد، دوم اینکه روشن کند درک ابعاد هنری و غنای فرهنگی آن بدون اطلاع از این اشارات و کنایه‌ها و اسرار و رموز ممکن نیست. بسیاری از علاقمندان به ادبیات هنگام مطالعه داستان و شعر با شخصیت‌ها، روایت‌ها و مکان‌هایی که در اثر آمده آشنا نیستند؛ به همین دلیل شاید نتوانند به لایه‌های عمیق‌تری از درک داستان دست پیدا کنند. بنابراین مطالعه آثاری همچون این کتاب می‌تواند روایات نهفته و اصطلاحات ناشناخته را به مخاطب بشناشاند. کتاب به شکل الفبایی طراحی شده و هر توضیح و مرجع موردنیازی به صورت مدخل ارائه شده است. در هر مدخل، مثال‌هایی از اشعار و متون ادبی ارائه شده تا درک موضوع راحت‌تر و شیرین‌تر شود.

نویسنده این کتاب که مخالف سرسخت عدم تساهل رایج درباره غریبه‌ها (دیگران، آنها که ما نیستند) و بیگانه‌ستیزی است، خواسته است در این کتاب طرز شکل‌گیری اسطوره‌های طرد فرهنگی را در معرض دید و قضاوت قرار دهد؛ چه اینکه معتقد است برای ریشه‌کن‌کردن اعتقاداتی که عمیقاً در ذهن‌ها ریشه دوانده باید اعتقاداتی را که به ترس و تنفر از دیگران و پیامدهای آن منجر می‌شود آشکار کرد و نادرستی آنها را نشان داد. او عمدتاً اروپا را مسئول شکل‌گیری اسطوره‌های طرد و فرضیه‌های نژادپرستی می‌داند.

فرهنگ شناخته ایران، تاریخ فرهنگ سازان نام آور و سرشناس، چه سر آمدان آزاده و مردم دوست و حقیقت جوی و چه متملقان و دروغ پردازان و شاعران دلقک و فرومایه گدا چشم است. اما سر گذشت فرهنگی خود مردم، عامه ناس، چه در ایران و چه در اقاصی جهان اسلام که وسعت تمام داشت و مردم رنگارنگی از اقوام و ملل گوناگون در سراسر ش جمع آمده بودند و در کنار هم می‌زیستند، تا آنجا که میدانم به صورتی منظم و جامع، هنوز نوشته نشده است و آنچه در زمینه «شناخت کم و کیف گذران مردم در ایران و در جهان اسلام که چه سان زیستند، بر چه بودند و بر ایشان چه رفت» تألیف یافته و به اطلاعمان رسیده است، بسیار اندک است. این مردم چه می‌گفته‌اند و به چه می‌اندیشیده‌اند؟ بی گمان همه، سراسر فرهنگی سرشناسان را، اگر هم به درکش نائل می‌آمدند، نمی‌پذیرفته‌اند و از قبول و احتمال آن به لطایف الحیل تن می‌زده‌اند و بنابراین در مقابل فرهنگی رسمی، فرهنگی دیگر، که ادبیات و فرهنگی «مقاومت» نامیده شده، نضج می‌گرفته است. و گاه نیز بزرگان فرهنگی، سخن از زبان آنان می‌گفته‌اند و در نتیجه بازگو کننده خواستها و آرمانهای مردم بوده‌اند و مردم هم احساس می‌کرده‌اند که با ایشان همدلی و همدمی دارند.

این کتاب دربرگیرنده پنج نوشتار از جلال ستاری در حوزه فرهنگ و هویت فرهنگی است. عناوین نوشتارها بدین ترتیب است: علل غایی توسعه فرهنگ، کیفیت زندگی و هویت انسان؛ از ونیز تا هلسینکی؛ نخستین مجمع وزرای فرهنگ کشورهای آسیایی؛ سیاست‌های کمک به آفرینش هنری؛ ضرورت شناخت هویت فرهنگی.