از ابوالفضل بیهقی نویسنده «تاریخ بیهقی» دفترکی بازمانده که در آن برای 373 «سخن» که بیشتر آنها فارسی است، برابر عربی داده شده است. «سخن» در اینجا در معنی گنگ و ناروشنی به کار رفته است. گاهی واژه ساده است، گاهی واژه همبست (مرکب)، گاهی دو واژه همنشین (مانند چاکران و خادمان، ستد و داد)، گاهی صورت بیشین (جمع) یک واژه و گاهی مجموعهای از دو یا چند واژه که معنای آن در بیشتر موردها در عربی با یک واژه بیان میشود. ارزش ویژه این دفترک در بازنمودن چگونگی درآمیختن فارسی با واژههای بیگانه، سبب شده تا این دفتر با متن مصحح آن منتشر شود.
این فرهنگ دارای دو هزار و صد واژه متداول و مصطلح در رنگرزی و چاپ پارچه می باشد در این فرهنگ سعی شده است لغاتی که در ریسندگی و بافندگی چرم و پوست و قالی بافی، مربوط برنگرزی و چاپ می شود نیز مختصری گزیده و بیان گردد، فرمول شیمیایی و نام تجارتی برخی از ترکیبات مورد مصرف نیز ذکر گردیده است با توضیحات مختصری که در مورد بیشتر واژه ها داده شده است این کتاب را از صورت فرهنگ ساده بیرون آورده و به صورت راهنما جهت علاقمندان این رشته درآورده است.
پیدایش اصطلاحات در جوامع بشری به دوران های بسیار دوری بر می گردد، ولی اصطلاحات تخصصی و فنی در واژگان یک زبان طبیعی، برای گروه یا طبقه خاصی از انسان ها در مراحل بعد پدید آمده است که نشانه نوعی همکاری و فعالیت مشترک و کاربرد اصطلاحات حرفه ای خاص است که بر زبان مشترکی مهارت دارند که در آن رشته و فن خاص خویش اصطلاحاتی را می شناسند و در کاربردی واحد استخدام می کنند. این نوع همکاری و فعالیت مشترک و کاربری اصطلاحات فنی خاص، آنها را از دیگر اعضای جامعه، زبانی متمایز می بخشد، که به تدریج واژه های عامی را به شکل تخصصی تثبیت نموده و یا با ساخت واژه های جدید و یا وام گیری واژه ها از زبان های دیگر، واژگان زبان فنی تخصصی خود را ساخته و یا تکمیل کرده اند.
حسنک وزیر آخرین وزیر سلطان محمود غزنوی بود که به دستور مسعود غزنوی و به فتوای خلیفه بغداد تحت عنوان قرمطی بودن به دار آویخته شد. صحنه به دار آویختن حسنک که در تاریخ بیهقی آمده است بیشک یکی از شاهکارهای نثر قرن 5 فارسی است. تاریخ بیهقی بسیار مستند و قابل اعتماد است، همه جا وقایع را با عرضه داشتن اسناد حقیقی قابل اطمینان میسازد و درستی اخبار را تاکید میکند. از مزایای تاریخ بیهقی بیطرفی کامل مولف است، هرگز در مدح یا ذم مبالغه نکرده است، خاصه هرگز به ذم کسانی که از مقامات عالی معزول گشته و مغضوب دربار شدهاند نمیپردازد. کتاب تاریخ بیهقی همانقدر که از نظر تاریخ مهم است، از لحاظ ادبی نیز با ارزش است و نمونه بسیار عالی از نثر دوره غزنوی است
حقیقت این است که در کتاب تاریخ بیهقی آگاهیهای ارزندهای از تاریخ سیاسی و اجتماعی عصر غزنویان وجود دارد که جای آن در دیگر کتابها خالی است و هرگز نمیتوان از آنها غافل ماند؛ اما لطف کار بیهقی در الفیق تاریخ و ادب است. کوشش نویسندگان در این کتاب بر آن بوده تا این روح ادبی ـ تاریخی کتاب، چنانکه هست بر جای بماند. در این گزیده متن «تاریخ بیهقی» تصحیح دکتر علی اکبر فیاض، چاپ دانشگاه فردوسی مشهد که منقحترین و کاملترین متن بیهقی است، مبنای کار بوده است.