«جوامع الحکایات» بزرگترین اثر داستانی قرن هفتم هجری و مشتمل بر بیشتر معارف اسلامی و فرهنگ ایرانی و سندی از تاریخ تمدن و ادبیات و علوم جهان اسلامی است. نکتههای اخلاقی، اجتماعی، دینی، تاریخی در آن فراوان است. داستانهایی دارد که سختترین دلها را نرم میکند. در طی داستانها از رفتار اجتماعی و تعدی و تجاوز پادشاهان و امیران و حاکمان و بعضی از مدعیان شریعت و طریقت انتقاد شده است. این کتاب که یکی از متنهای معتبر فارسی است، شامل یک دوره تاریخ از آغاز آفرینش تا پایان دوره خلفای عباسی است که تاریخ ایران و اسلام را نیز دربر میگیرد.
جوامع الحكايات و لوامع الروايات، اثر سدیدالدین محمود عوفی، بزرگترین اثر قرن هفتم هجری ایران است که مشتمل بر معارف اسلامی و فرهنگ ایرانی و سندی از تاریخ تمدن و ادبیات و علوم انسانی است. این کتاب توسط امیربانو مصفا (کریمی) و مظاهر مصفا تصحیح و به نام متن انتقادی جوامع الحكايات و لوامع الروايات منتشر شده است. نکتههای اخلاقی، اجتماعی، دینی، تاریخی در این کتاب فراوان است. عوفی در داستانهای این کتاب از رفتار اجتماعی و تعدی و تجاوز پادشاهان و امیران و حاکمان و بعضی از مدعیان شریعت و طریقت انتقاد کرده است. این کتاب یکی از متنهای معتبر فارسی است و یک دوره تاریخ از آغاز آفرینش تا پایان دوره خلفای عباسی را در بر میگیرد. مؤلف، این مجموعه را طى پنج سال تهیه و تنظیم کرده است و مشتمل است بر چهار قسم و هر قسم شامل بیستوپنج باب که روی هم صد باب و دو هزار و صد و سیزده حکایت را در بر دارد. تمام مطالب کتاب از قرب نود و سه مأخذ نامبردهشده و محتملا از بسیارى مآخذ ذکرنشده، جمعآورى شده است. جلد اول از پانزده باب، جلد دوم از ده باب (از باب شانزده تا باب بیستوپنج)، قسمت اول جلد سوم از یازده باب و قسمت دوم جلد سوم از چهارده باب (از باب دوازده تا باب بیستوپنج) تشکیل شده است. دسته قابل ملاحظهاى از منابع مختلف که به این اثر ارزش تاریخى میدهند و امروز خیلى کمیابند و یا بهکلى از بین رفتهاند عبارتند از: تاریخ خلفاى بنى العباس الصولى. تفسیر محمد بن کلبى و أديان العرب پسر او، تاریخ بغداد کاتبى بغدادى، تاریخ ولات خراسان السلامى، تاریخ تاجى ابراهیم الصابى، کتاب الشباب و الشيب المرزبانى و تاریخ ملوك العجم ابن المقفع
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.
لُبابالاَلباب (تألیفشده در حدود ۶۱۸ ه.ق.) نام نخستین کتاب زندگینامه تألیفشده به زبان فارسی است. این کتاب نوشته نورالدین محمد عوفی بخاری است. در این کتاب زندگینامه سخنوران ایرانی آورده شده و پیشرو این سبک در ادبیات فارسی بوده است. این کتاب به شرح حال شاعران نامدار ایرانی و نقد آثار آنان میپردازد، نقدهای این کتاب اغلب مبهم است و همه نویسندگان و شاعران ایرانی را تحسین میکند. لباب الالباب اولین تذکره الشعراء زبان فارسی است که توسط محمد عوفی ، طی سد هفتم هجری قمری (618) به نگارش درآمد. عوفی در این تذکره حدود 370 نفر از شاعران را، معرفی کرده است که احوال و نمونۀ اشعار بعضی از ایشان فقط در همین تذکره آمده و در آثار دیگر سراغی از آنان بدست نمی آید. لباب الالباب در واقع بیشتر از آنکه تذکره الشعرا باشد، مجموعهی شعر شاعرانی است که در زمان و پیش از عوفی میزیستند. با این حال به عنوان مجموعهی شعر شاعران از اعتبار و ارزش فوق العاده ای برخوردار است؛ چرا که مخاطبان خود را با نمونه های فراوان آثار بسیاری از شاعران قدیم آشنا میکند. محمد عوفی اهل ماوراءالنهر بود، در بخارا تحصیل کرد، در اواخر سده ششم و اوایل سده هفتم مدتی در شهرهای خراسان و ماوراءالنهر به سیاحت پرداخت و سپس مدت زمان درازی را در هند گذراند. از زندگی نامهی او، چون زندگی نامه برخی شاعرانی که شعرهای آنان را در کتاب لباب الالباب گردآورده است، اطلاعات چندانی در دست نیست. محمد عوفی کتاب "جوامع الحکایات و لوامع الروایات" را نیز تالیف و کتاب "الفرج بعدالشدة" اثر "تنوخی" را از عربی به فارسی ترجمه کرد. این کتاب در سال 1361 با مقدمه ی علامه قزوینی و تصحیح انتقادی همراه با افزوده هایی از سعید نفیسی و ترجمه محمد عباسی در انتشارات کتابفروشی فخررازی در تهران به چاپ رسید.