یکی از رشتههای ادب در آثار منثور فارسی، بیان مطالب اخلاقی و اجتماعی و حکایات شیرین و آموزنده است. ملا عبدالرحمان جامی شاعر و نویسنده نامدار قرن نهم هجری در آثار منظوم و منثور خویش این نکات دقیق و ظریف را مدنظر داشته و کاملا حق مطلب را در انتخاب لفظ و معنی ادا کرده است. بهارستان جامی که به شیوه گلستان سعدی و در قالب نثر همراه با اشعار فارسی و عربی تألیف گردیده، آز نمونههای نثر مطلوع و شیرین فارسی به شمار میرود.
موضوعاتی که در این کتاب درباره انها گفتگو شده است تماما به استناد آیات قرآن و اخبار و احادیث است. قسمت اول راجع به اخلاقیات است. چون راستگویی و فروتنی و رازداری و مهمان نوازی و کمک به مومنین و توکل به خدا و غناء نفس و رضا و تسلیم و صبر و یقین و مذمت دروغگویی و غیبت و بهتان و تکبر و زنا و حسد و نظیر آن. قسمت دوم مجازات کیفری و اجرای عدالت از طرف دادگاه عادلانه مستقر در این دنیا و کیفر اعمال اشخاص متخلف و تنبیه و تنبه دیگران است. مولف سعی نموده به زبانی ساده و انشائی روان حکایات اخلاقی را بر صفحه کتاب آورد. حکایات منقول شامل یک دنیا خلوص، اخلاق، تنبه، تنبیه، عبرت، پند، نصیحت و اندرز است و خواننده را بیش از پیش به برابری و برادری و رافت و مهربانی و مبانی دینی و اخلاقی و ذات واجب الوجود و جهان هستی و مکافات عمل واقف و معتقد می نماید...
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.
این رساله ایست مسمی به لوایح در بیان معارف و معانی که بر الواح و ارواح ارباب عرفان و اصحاب ذوق و وجدان لایح گشته و به طور کلی لوائح کاملا عرفانی و مخصوصا جامی به کلمات شیخ محیی الدین محمدبن العربی نظر داشته و از کتاب معتبر و بسیار معروف فصوص الحکم اقتباساتی نموده است
لوایح مولانا عبدالرحمان جامی ـ شامل یک (دیباچه) و سی و شش (لایحه) و یک (تذییل) ـ رساله ای موجز در تصوف و عرفان اسلامی است، و همچنانکه خود جامی خاتم شعرای بزرگ فارسی شمرده می شود، این دفتر نیز از آخرین رساله های مهم عرفانی به حساب می آید که در آن اصول اعتقادات متصوفه، علی الخصوص پیروان مکتب محی الدین عربی، به گونه ای فشرده برشمرده شده و تبیین گشته است. لوایح جامی در خور رفتاری است خیلی بهتر از آنچه پیش از این خاورشناسان فرنگی و ناشران ایرانی با آن کرده اند، و این به هر حال عقیده دو تن از دانشمندانی است که در سالهای اخیر به جامی توجه پیدا کرده اند. این متن در واقع یک رساله مهم تصوف است که به وسیله بازپسین شاعر بزرگ زبان فارسی تصنیف شده است.