این کتاب دربرگیرنده برگزیدهای از مطالب بزرگان ادب فارسی، به ویژه عارفان و سالکان طریقتی که در زمره عرفان عاشقانه جای دارند، میباشد. در این تألیف کوشش بر این بوده که از بزرگان عرفان و سالکان طریقت آنان که صاحب سبک و طرز و شیوه ممتاز هستند، سخن به میان آید و افکار عرفانی بلندشان به طور اجمال مورد بحث و گفتگو قرار گیرد و هر جا که سخن اقتضا کند، از گفتار آنان نقل شده است. تمام تلاش بوده تا در این رساله سخنان ذیقیمت عارفان مکتب عرفان عاشقانه و دریادلانی چون حسین بن منصور حلاج، ابوسعید ابی الخیر (در تصوف عاشقانه و مکتبی و خانقاهی) و از بزرگان تصوف عرفان عاشقانه در شعر فارسی چون عطار و مولوی و حافظ و عراقی در این کتاب نقل شده و اسرار عشق را از زبان این بزرگان بازگو شود.
مجموعه حاضر مشتمل بر مقالاتی از نگارنده درباره راز سعادت و جاودانگی انسان است که عمدتا بهرهگیری از مطالب علمی، دینی و ادبی نگاشته شدهاند .برخی از مقالات از این قرارند" :در مقوله شناخت"، "بار امانت"، "راز هستی"، "علم آزاد و علم در بند"، "غم زبان"، "پرواز به ابدیت"، "غم عشق "و "انسانم آرزو است ."مقالات یاد شده از سال 1370به بعد به تدریج در روزنامه اطلاعات چاپ شده است .
بحث آغازین کتاب درباره "عشق "است که از آن به مثابه موهبت الهی و دست مایه عرفان یاد شده است .در پی آن، دیدگاههای فلاسفه یونان کهن، نیز روان شناسان و عارفان نامآور پس از اسلام همچون حلاج، بایزید، احمد غزالی، و عین القضات در خصوص عشق تحلیل میشود .مبحث بعدی کتاب درباره شناخت منابع شرقی و غربی عرفان است و از این رهگذر، مسیر آن از بودا و زردتشت تا افلاطون و پلوتن و حکمای اسکندریه، همچنین عرفان یهودی و مسیحی و ماندایی به تفصیل پی گرفته شده است .در بخش مربوط به "تصوف اسلامی "شکلگیری آن در قرن دوم هجری شرح و تحلیل شده افزون بر آن، فرق میان عرفان و تصوف، سیر تصوف از آن هنگام تا قرن نهم هجری (دوران کمال رواح آن) باز نموده شده و از بزرگان و مشایخ این قرون به اختصار سخن رفته است .بخش دوم کتاب (جلوههای عشق و عرفان در شعر فارسی) اشارتی است به زندگی شاعران عارف که با نمونههایی چند از سرودههای آنان فراهم میآید .