کتابخانه مجازی ادبیات

یکی از شیوه‌های ابراز نظر در مورد قدرت و نظام سیاسی در دوره پهلوی دوم، سرودن شعر بود. از آنجایی که اختناق حاکم بر جامعه اجازه اعتراض و اظهارنظر صریح را نمی‌داد، بسیاری از افراد با استفاده از صنایع ادبی، چون کنایه، ایهام و ... در قالب شعر مخالفت خویش را با وضعیت موجود اعلام می‌کردند. از طرف دیگر تعدادی از طرفداران رژیم پهلوی نیز به وسیله شعر به تعریف از این رژیم می‌پرداختند. این کتاب اشعار مخالفین و موافقین رژیم پهلوی را با توجه به مبانی فکری آنها مطرح کرده و مضامین و معانی هرکدام را مورد بحث قرار داده است.

این کتاب دو هدف را دنبال می‌کند؛ استخراج کلمه‌ها و ترکیب‌های تازه و بکر از لابلای اشعار شاعران بزرگ معاصر فارسی که در این بخش نگارنده تلاش کرده حجم بزرگی از خلاقیت‌ها و آفرینش‌های زبانی شاعر را در قالب واژه‌نامه‌ای اختصاصی ارائه کند. هدف دوم آن است که این فرهنگ می‌تواند تا حد زیادی مواد و مصالح لازم را برای بررسی‌های ادبی و زبان‌شناسی در حوزه‌های گوناگون سبک‌شناسی و نقد ادبی درباره شاعر و ادبیات معاصر فراهم آورد. این کتاب فرهنگ اشعار فروغ فرخزاد است که نویسنده کوشیده این دو هدف را در آن دنبال کند.

این دفتر تنها سه شعر بلند را در بردارد و به ترتیب به تاریخهای شهریور 1343 و تیرماه 1349 و آذر 1357 سروده شده است. در فاصله زمانی چهارده ساله میان شعر نخستین و آخرین این دفتر، بر سر تاریخ و خلق میهن ما، ماجراها رفته است تا آنجا که در حوزه شناخت اجتماعی و شعور شعری این سراینده می بوده در دیگر آثارش هم نیز بازتابها یافته و در جاهای خود آمده است. این شعرها در زمان سرایش، شبنامه وار در ایران منتشر شده و سپس در خارج کشور در مقدمه های جلدهای اول و دوم کتاب زندگینامه امام خمینی به چاپ رسیده است. این شعرها به عنوان نامه و گزارش احوال کشور خطاب به سمبل این معنوین مبارز امام خمینی سروده شده و در تاریخهای سروده شدن به محضر ایشان فرستاده و پاسخ یافته است.

این دفتر بخشی از کارنامه سال‌های 1340 تا 1349 شاعر را دربر می‌گیرد. شعرهای این دفتر، گذشته از منظوم «پیام» که نخستین بار جداگانه در سال 1347 به چاپ رسیده بود، غالباً در تاریخ سروده شدن پراکنده چاپ شده‌اند. در مقدمه کتاب شعری از ناصر خسرو آمده و سپس نامه دکتر شریعتی به شاعر که تاریخ اول مه 1962 را دارد، آورده شده است.