این دفتر، دیباچه کتابی است در تاریخ نهضتهای ملی ایران و چون پاره چشمگیر از این نبرد همیشگی را دربر دارد و نشان میدهد که چگونه ایرانیان پس از چند قرن کوشش و جنبش، به پایمردی و دستیاری فره ایزدی، تازیان را به زانو درآوردند و به خاک و خون کشیدند؛ بنابراین به طور مستقل چاپ شده است.
لاهیجان امروزه یکی از شهرستانهای استان گیلان است، اما بنا بر پیشینۀ تاریخیاش، روزگاری بر شهرها و آبادیهای شرق گیلان و غرب مازندران، نقش مرکزیت داشت و قریب به اتفاق این مناطق بخشی از لاهیجانِ تاریخی محسوب می-شدند. مرکزیت این شهر به¬ویژه از زمان خاناحمد گیلانی و حضور شاعران و هنرمندان نامی در دربار او، دست¬کم از عصر صفوی، این شهر را زبانزد عام و خاص کرده است. تا جایی که برای پی بردن به بُعد علمی و ادبی آن، لازم است که پروندۀ بزرگانی چون سلًار دیلمی، مهیاردیلمی، یحیی دیلمی، شیخ زاهد لاهیجی، عبدالرزاق فیاض، حزین لاهیجی و... به دقت مطالعه شود. کتاب حاضر، پيرامون پيشينه تاريخي و فرهنگي لاهيجان و معرفي برخي از مهمترين بزرگان آن ديار و مشتمل بر سه بخش عمده است: بخش اول: در بيان تاريخ و جغرافياي عام لاهيجان، که آميزهاي است از ديلمان و گيلان. بخش دوم: در بيان تاريخ و جغرافياي خاص لاهيجان، بخش سوم: در تذکره علماء و شخصيتهايي که به نحوي با اين منطقه در ارتباط بودند.
اسپاروی به تصور اینکه یکی از شاگردان مستعدش ممکن است روزی به مقام های عالی سیاسی در ایران دست باید از همان ابتدا به پرورش استعداد او در راستای منافع کشور خود میپردازد و سعی میکند به او بقبولاند که خیر و صلاح جهان به خیر و سعادت نژاد آنگلو ساکسن بستگی دارد. مؤلف از رسم “مداخل” در ایران، این عرف ناشایست عصر بی خبری به وضوح و اجمال سخن میگوید و زنجیره آن را از شاه تا رعیت بازگو میکند و وضع فروش مشاغل مهم دولتی را یکی از عوامل خرابی ملک و ملت میشمارد. اسپاروی از مشهوراتی که دیگر سیاحان شرح دادهاند، دوری گزیده و آنچه بیان نموده تا حد زیاد بدیع و تازه است. او تنها به شرح وقایع بسنده نمیکند بلکه با ایجاز پر معنی به تحلیل رویدادها میپردازد و برخلاف بعضی از سیاحان به تحسین شیوه زندگی و مشی زن ایرانی میپردازد و او را محور زندگی خانواده میداند که تنها امید و آرزوی خود را در خوشبختی خانوادهاش جستجو میکند. نقش چادر را در زندگی اجتماعی زن ایرانی واجد اهمیت بسیار دانسته و آن را ته بند اسارت، بلکه نشان آزادی و مجوزی برای ورود او و شرکت او در فعالیتهای اجتماعی میشمارد و به ذکر مثالهای چندی از شرکت زنان در اعتراض های اجتماعی میپردازد و از این طریق به تحسین زیبایی طبیعی فوق العاده زن ایرانی مینشیند.
کتاب علی مظهر العجائب اثریست نغز و شیوا از دکتر نصرت الله کاسمی در مدحت و منقبت و شرح صفات آسمانی و سجایای ملکوتی علی (ع) که باید سرمشق و الگوی رفتار و کردار شیعیان و بخصوص جوانان قرار گیرد. منتخب این اثر در دو شماره بهمن و اسفند 1357 یعنی آخرین شماره های ششمین سال ماهنامه تحقیقی گوهر بچاپ رسید..
صائب را باید از شاعران کثیرالشعر ایران دانست. این مرد در هفتاد و اندی سال از کمال راحت و عزت و سلامت برخوردار بود و دائم و قائم به خواندن و نوشتن و ساختن شعر اشتغال داشت. دیوان اشعارش را تا حدود سیصدهزار بیت گفتهاند. صائب در شاعری مبدع و مبتکر طرزی نو و شیوهای خاص در غزل است که میتوان آن را در برابر سبک خراسانی و سبک عراقی و سبک فارسی قرار داد و همان است که به سبک هندی معروفیت یافته است. این کتاب دربرگیرنده منتخباتی از بهترین اشعار صائب است که توسط جعفر آزمون گردآوری شده است.