اولین ملتی که در زمان صفویه موفق شد امتیازاتی از نظر بازرگانی در ایران به دست آورد، پرتغالیها و آخرین ملتی که از این امتیازات برخوردار گردید، فرانسویها بودند که در بدو ورود با قدرت انگلیسیها و هلندیها در ایران و بهویژه در خلیج فارس روبرو گردیدند. در این نوشتار با توجه به اسناد به سفارت محمدرضا بیک سفیر شاه سلطان حسین و روابط ایران و فرانسه اشاره شده است.
لاهیجان امروزه یکی از شهرستانهای استان گیلان است، اما بنا بر پیشینۀ تاریخیاش، روزگاری بر شهرها و آبادیهای شرق گیلان و غرب مازندران، نقش مرکزیت داشت و قریب به اتفاق این مناطق بخشی از لاهیجانِ تاریخی محسوب می-شدند. مرکزیت این شهر به¬ویژه از زمان خاناحمد گیلانی و حضور شاعران و هنرمندان نامی در دربار او، دست¬کم از عصر صفوی، این شهر را زبانزد عام و خاص کرده است. تا جایی که برای پی بردن به بُعد علمی و ادبی آن، لازم است که پروندۀ بزرگانی چون سلًار دیلمی، مهیاردیلمی، یحیی دیلمی، شیخ زاهد لاهیجی، عبدالرزاق فیاض، حزین لاهیجی و... به دقت مطالعه شود. کتاب حاضر، پيرامون پيشينه تاريخي و فرهنگي لاهيجان و معرفي برخي از مهمترين بزرگان آن ديار و مشتمل بر سه بخش عمده است: بخش اول: در بيان تاريخ و جغرافياي عام لاهيجان، که آميزهاي است از ديلمان و گيلان. بخش دوم: در بيان تاريخ و جغرافياي خاص لاهيجان، بخش سوم: در تذکره علماء و شخصيتهايي که به نحوي با اين منطقه در ارتباط بودند.
اسپاروی به تصور اینکه یکی از شاگردان مستعدش ممکن است روزی به مقام های عالی سیاسی در ایران دست باید از همان ابتدا به پرورش استعداد او در راستای منافع کشور خود میپردازد و سعی میکند به او بقبولاند که خیر و صلاح جهان به خیر و سعادت نژاد آنگلو ساکسن بستگی دارد. مؤلف از رسم “مداخل” در ایران، این عرف ناشایست عصر بی خبری به وضوح و اجمال سخن میگوید و زنجیره آن را از شاه تا رعیت بازگو میکند و وضع فروش مشاغل مهم دولتی را یکی از عوامل خرابی ملک و ملت میشمارد. اسپاروی از مشهوراتی که دیگر سیاحان شرح دادهاند، دوری گزیده و آنچه بیان نموده تا حد زیاد بدیع و تازه است. او تنها به شرح وقایع بسنده نمیکند بلکه با ایجاز پر معنی به تحلیل رویدادها میپردازد و برخلاف بعضی از سیاحان به تحسین شیوه زندگی و مشی زن ایرانی میپردازد و او را محور زندگی خانواده میداند که تنها امید و آرزوی خود را در خوشبختی خانوادهاش جستجو میکند. نقش چادر را در زندگی اجتماعی زن ایرانی واجد اهمیت بسیار دانسته و آن را ته بند اسارت، بلکه نشان آزادی و مجوزی برای ورود او و شرکت او در فعالیتهای اجتماعی میشمارد و به ذکر مثالهای چندی از شرکت زنان در اعتراض های اجتماعی میپردازد و از این طریق به تحسین زیبایی طبیعی فوق العاده زن ایرانی مینشیند.
نویسنده در این کتاب تلاش کرده، سوای رویدادهای سیاسی، موقعیت ایران در دوره قاجار را از جنبههای مختلف فرهنگی و اجتماعی بررسی کند. قسمت اول کتاب که به "هنر و صنعت" اختصاص دارد. حاوی اطلاعاتی است درباره هنر، صنعت، معماری (و نمونههای مهم آن شامل: ارک سلطنتی تهران، ایوان مرمر، تخت طاووس، تخت نادری، کاخ گلستان، تالار آینه، تالار عاج)، سفال، کاشی، فلزکاری، ضرب سکه، صنعت چوب، منبت کاری، حجاری، قالی بافی، گلیم بافی، پارچه بافی، قلمکاری، موسیقی، نقاشی، مینیاتور، تذهیب، خاتم سازی، حکاکی، قلمدان سازی، مینا کاری، خطاطی، نمایش دوران قاجار. قسمت دوم کتاب به "ادبیات، علوم و امور اجتماعی در عصر قاجار" اختصاص دارد و مشتمل بر مطالبی درباره شعرای بزرگ دوران قاجار، نثر دوران قاجار، مورخان، جغرافیادانها، فلاسفه، ریاضیات، پزشکی، مطبوعات، مالکیت، کشاورزی و تجارت است. قسمت سوم مشتمل بر اطلاعاتی درباره "اوضاع اجتماعی و سازمانها در دوران قاجار" است. در این قسمت از طبقات اجتماعی، اقلیتهای مذهبی، اصلاحات امیرکبیر، قراردادها، انجمنهای مخفی، کمیته مجازات، استقراض از دول خارجی، دادن امتیاز، سید جمال الدین اسدآبادی و میرزا ملکم خان سخن میرود. قسمت چهارم درباره مشروطیت است. در قسمت پنجم سازمانهای اداری و تشکیلات نظامی شکل گرفته در دوره قاجار و وظایف و عملکرد آنها معرفی میشود که شامل مالیه، وزارت داخله، پست و تلگراف، فرهنگ و آموزش و پرورش، دادگستری، فوائد عامه، تجارت و صناعت، وزارت امور خارجه، و گمرکات است. در قسمت ششم از آداب و رسوم دوره قاجار، گرمابههای ایران، اغذیه، حرمسراها، و موضوع طلاق سخن رفته است. قسمت هفتم شامل فهرست اسناد، منابع، تصاویر و اسامی است.