«مثنوی طاقدیس» منظومه گهرباری است شامل مواعظ عارفانه و روحانی، مشحون از پندواندرزهای حکیمانه و اخلاقی و آمیخته به لطایف و ظرایف ادبی که با زبان شعر و ادب آراسته شده تا بسیاری از احکام و اوامر الهی و فصولی از مبانی اصول و فروع دین مبین اسلام را با بیانی ساده، قابل فهم و درک خاص و عام آشکار سازد. در واقع این مثنوی، چکیده شم پژوهش منظم علمی و ثمره درک جهانبینی ناظم، نابغه علم و دانش، نراقی دوم است که از سرچشمه فضایل بی شمار پدری بزرگوار (ملا محمدمهدی نراقی) بهرهمند و سیراب گشته است. این مثنوی یکی از نظیرهگوییهای مثنوی معنوی، از آثار مربوط به دوره بازگشت ادبی است. این اثر به وزن و شیوه مثنوی معنوی سروده شده و دارای 56 داستان و 65101 بیت است. در پایان این کتاب نیز منتخبی از غزلیات شاعر آورده شده است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
مثنوی حاضر که به تتبع مثنوی شیرین و خسرو نظامی سروده شده در جای خود شایان دقت بوده و هنری که در آن به کار رفته بیانی نغز دارد، گر چه گوینده آن از شعرای نامدار نیست ولی مثنوی او بدیع است و از متتبعین ارزندهی نظامی به شمار میرود و جای آن دارد که منظومه او با دقت مطالعه شود. شعله این منظومه را برای تقرب به دستگاه مرحوم فرهاد میرزا و عذر گناهان گذشته به نظم آورده و خود نام شیرین و فرهاد را بر آن نهاده بود ولی بواسطه عدم دقت بنام شیرین و خسرو معروف گردید.
ملااحمد نراقی به سال 1185 هـ.ق. در نراق زاده شد و به سال 1245 هـ.ق. در کاشان درگذشت. شاعران پس از او ارج اشعار و بهویژه غزلیات او را به نیکی دریافتهاند و با اقتباس از او عملاً به ستایش برخاستهاند؛ این امر نشاندهنده نفوذ و اثری است که او بر شعر بعد از خود دارد و نشاندهنده باروری و دورپردازی اندیشه او. ملااحمد نراقی افزون بر غزلیات، مثنویها، رباعیات و قطعاتش، شانزده تألیف دیگر در زمینه مسائل اخلاقی، فقهی و فلسفی دارد. این کتاب دربرگیرنده غزلیات اوست.