کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.

خمسه‌ نظامي شامل دفترهای «مخزن‏ الاسرار»، «خسرو و شيرين»، «ليلي و مجنون»، «هفت پيکر»، و «اسکندرنامه» (شرف‌نامه و اقبال‌نامه) است. اين گنجينه شامل اشعار بازيافته‌ حکيم نظامي و اشعار مشکوک يا منسوب به ايشان، و نيز شرح ابيات، واژه ‏نامه و مهم‏تر از همه، بررسي زندگي و اشعار نظامي گنجه‏ ای است. دکتر سعيد حميديان، استاد برجسته‌ ادبيات، ضمن ويرايش نسخه‌ وحيد دستگردی و افزودن مقدمه‏ ها، پيشگفتارها و پيوست‏هايي بر هر مُجلَّدِ اين مجموعه، آن را به طور کامل با نسخه‌های معتبر اشعار حکيم نظامي گنجه ‏ای مقابله کرده‌اند و اصلاحات ضروری ديگر را به آن افزوده‌اند. از آن‌جاکه طبع وحيد دستگردی، معتبرترين متن مورد استفاده و استناد پژوهندگان، از گذشته تاکنون، بوده است، به منظور آنکه ارجاعات موجود در اين پژوهش‏ها به قوّت خود باقي بمانند و از اين پس پژوهندگان بتوانند با اطمينان خاطر به چاپ حاضر خمسه‌ نظامي ارجاع و استناد کنند، ويراستار کوشيده است که در چاپ حاضر نيز چهارچوب کليه صفحات، سطور متن، حواشي و شماره‌ صفحات و ابيات را عيناً مطابق طبع وحيد باشد و فقط آن را در 7مجلد به نام‏های «مخزن ‏الاسرار»، «خسرو و شيرين»، «ليلي و مجنون»، «هفت پيکر»، «شرف‌نامه»، «اقبال‌نامه» و «گنجينه»، برای استفاده‌ تمامي ادب‏ پژوهان و دوستداران ادب فارسي و علاقه‏ مندان به اولين داستان‏های شيرين و عاشقانه فارسي فراهم کرده است.

اقبال‌نامه یا خردنامه ششمین نامه نظامی گنجوی است. نظامی این نامه را به نام عزالدین مسعود بن ارسلان منظوم گردانیده است. اشعار این دفتر با نیایش پروردگار و نعت پیامبر اسلام آغاز شده و سپس با افسانه‌هایی چون افسانه ارشمیدس با کنیزک چینی، افسانه ماریه قبطیه، افسانه خراسانی و فریب دادن خلیفه ادامه می‌یابد. از دیگر داستان‌ها و حکایات کتاب می‌توان به ذوالقرنین دانستن اسکندر، داستان او با شبان دانا و احوالش با سقراط یا گفتگوی حکیم هند با وی و هفت حکیم دیگر اشاره کرد.

نظامی از جمله چند تن شاعری است که به فیض نازک‌خیالی و فراوان هنری در ردیف سخن‌گستران طراز اول ادب فارسی جای گرفته است. در این کتاب خلاصه‌ای از مثنوی «خسرو و شیرین» او آورده شده است؛ اما کوشیده شده در تلخیص طرح کلی و اساسی داستان محفوظ بماند و دیگر آنکه چند صحنه مختلف از داستان به‌تمامی نقل شود تا خواننده هم از روال جریان داستان باخبر گردد و هم با مطالعه آن قطعات با کیفیت شاعری و پایه و مایه سخن نظامی آشنا شود.