میر سیدعلی همدانی یکی از نویسندگان بزرگ و عرفای ذینفوذ ایرانی است که از سادات اصیل حسینی طباطبایی همدان بود. او یکی از جهانگردان و مبلغان بزرگ ایرانی است که بیشتر زندگانی خود را در این دو کار به سر برده است. او کمتر به شعر میپرداخته و بیشتر مطالب خود را به نثر مینوشته است. مجموعه غزلیات وی چنانکه از اسم آن مستفاد میشود، دارای 41 غزل است. همدانی این غزلیات را در بیان اسرار و معانی حقیقت و عرفان گفته است. م
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
این پژوهش با هدف آسان سازی و روان گویی مطالب و معانی پیچیده و دشوار در "مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز" اثر شیخ محمد لاهیجی تهیه شده است. غامض بودن عبارات و تعقیدات کلام و اطناب بیان شارح، نگارنده را واداشته تا در عین رسایی پیام و شیوایی بیان، مفاهیم صریح عرفانی را با عباراتی موجز و مختصر در دسترس جویندگان اسرار الهی و پویندگان حقایق معانی قرار دهد زیرا معتقد است که "خَیرُ الکَلام ما قَلَّ وَ دَلَّ وَ لَم یَمَل".
امیر سیدعلی بن شهابالدین بن میرسید محمد حسینی همدانی معروف به «علی ثانی» از عرفای مشهور قرن هشتم هجری است که به سال 713 و 714 هـق در همدان متولد شده و در دوازده سالگی توسط خال خود، سیدعلاءالدین که از اولیای وقت بوده است، وارد سلوک شد و قرآن را حفظ کرد. گویا وی در گنبد علویان که از بناهای دوره سلجوقی است، به خلوت و ذکر و چله میپرداخت و هم به طلاب درس میداد و منزل او متصل به همین گنبد بود که آن را کعبه هم میگفتند. وی در سال 786 درگذشته است. این رساله کوتاه از نثرهای اوست که درباره آداب و اعمال تصوف است.
میرسید علی همدانی از عالمان و عارفان بزرگ معاصر حافظ شیرازی است. او درگذشته به سال ۷۸۶ ﻫ.ق و حافظ در گذشته به سال ۷۹۲ ﻫ.ق است. میرسید علی تألیفات فراوانی داشته که ۳۳ اثرش اینک در دسترس است. یکی از این آثار «رساله شرح مرادات حافظ» است. داستان این رساله را مرید میرسیدعلی که ۴۰ سال با او بوده، یعنی سیداشرف جهانگیر سمنانی چنین گفته که میرسیدعلی آنگاه که با اشعار خواجه حافظ شیرازی آشنا شد، احساس کرد که خواجه در اصطلاحات سلوک معانیای اراده کرده که گاه با معنای مشهور در عرف دیگر عارفان تفاوت دارد؛ از اینرو به شیراز رفت و چندی مهمان حافظ شد و از او درباره این معانی پرسید. محصول این حضور، رساله شرح مرادات حافظ است که به یقین از آن میرسیدعلی است. این رساله مشتمل بر حدود ۸۰ اصطلاح سلوک است و شاید بتوان گفت که نزدیکترین تفسیر پارهای اصطلاحات موجود در دیوان حافظ، معانی ذکر شده در همین رساله است.