زبان و لهجه که مردمانی بدان تکلم میکنند، از چند جهت میتواند مورد تحقیق و مطالعه قرار گیرد؛ یک وجه تحقیقات در زبانشناسی به بررسی ساختمان لغات زبان ارتباط میدارد. شناخت علمی نظام لغوی زبان، خود تلاشی است برای تعیین حدود و ثغور معنای کلمهها در روند تحقق علمی سخن گفتن به منظور ارتباط بهتر میان مردم؛زیرا نقش اساسی و عمده زبان، رسانیدن پیام است و کلمه واسطه شامل و کامل ارتباط و کانون اصلی توجه زبانشناسی میباشد. نویسنده در این کتاب، بیش از هزار لغت هزارهگی را ریشهیابی کرده است. مؤلف در این کتاب به روش فرهنگ لاروس، المنجد و دیگر کتب معتبر نظر داشته و به غرض یافتن سابقه بعضی از کلمههای قدیم دری مستعمل در لهجه هزارهگی به متون کهن دری مراجعه نموده و شواهدی برای تصدیق مدعای خویش از آن متون یافته است. در این قاموس نهتنها مختصات زبان دری در لهجه هزارهگی تثبیت گردیده، بلکه در ضمن مقایسه کلمههای مستقل در لهجه هزارهگی با کلمههای لهجههای گوناگون زبان ترکی و مغولی و بقایای تأثیرات آن زبانها بر این لهجه نیز آشکار شده است.
گرچه گویش سبزواری یکی از لهجههای فارسی دری است و سالیان دراز شلاق زبانهای ناهماهنگی چون زبان ترکی، مغولی، عربی و ... را بر شانه خود تحمل کرده و امروزه در قسمت نسبتا وسیعی از خاک ایران تکلم میشود، هرگز نمیتوان آن را از لهجههای دیگر زبان فارسی برتر دانست. وقتی از گویش سبزواری سخن گفته میشود و اختصاصات دستوری یا واژههای آن بررسی میشود، نباید این تصور پیش آید که با یک گویش صددرصد ثابت سروکار داریم و بین افراد مختلفی که با آن گویش تکلم میکنند، وحدت کلمه و لفظ برقرار است. در این کتاب لغات و اصطلاحات گویش سبزواری با شواهدی از اشعار محلی این شهرستان گردآوری شده است.
زرقان شهری باستانی در میانه راه شیراز به تخت جمشید در دامنه کوه زرقان است. زرقان قدیم شامل محلههای بزرگ جولاهگان، میان و لرها و محلههای کوچکتر آخوندها، جهودها و حیدر بود. مجموعه این محلههای درهمفشرده، پشت به کوه داده و دامن تا ابتدای دشت گسترده بود. برجوبارو و دروازههای کوچک و بزرگ شهر را در میان گرفته بود و از گسترش آن پیشگیری میکرد. در این کتاب مجموعه دوهزار مثال، اصطلاح، کنایه، تشبیه و پند و اندرز در لهجه فارسی مردم زرقان فارس گردآوری شده است.