کتابخانه مجازی ادبیات

در «فرهنگ پهلوی» واژه‌های آرامی که ازوارش یا هزوارش خوانده می‌شود، به واژه‌های ایرانی یا پارسی میانک گردانیده شده است. این واژه‌ها دسته‌بندی شده و در هر باب یک رشته واژه که با هم پیوستگی دارد، یاد گردیده است؛ در یکم: نام‌های خدا و مینویان؛ در دوم: گیتی و آنچه از آن است چون خاک و شهر و خانه؛ در سوم: در آب و رود و زره و جوی و جز اینها؛ در چهارم: در دانه‌ها و میوه‌ها؛ در پنجم: در خورش‌ها و آشام‌ها. نام نویسنده این فرهنگ به دست نیامده است؛ اما بی‌گمان فرهنگی است از روزگار ساسانیان.

این کتاب دارای نام‌های خاص اوستایی از تحقیق و بررسی در سه نام‌نامه مختلف از دانشمندان ایرانی و آلمانی است؛ کتاب «نام‌نامه ایرانی» تألیف فردیناند یوستی، کتاب «نام‌نامه اشخاص ایرانی» تألیف مانفرد مایرهوفر و کتاب «دانشنامه مزدیسنا» تألیف جهانگیر اوشیدری. نویسنده کوشیده در مورد هر واژه از نظر معانی، حالت واژه، جنس واژه، شمار واژه و کاربرد آن در کتب دیگر مانند کتب پهلوی و شاهنامه و .... به تفصیل شرح داده شود.

گرچه موضوع این کتاب، دین‌های ایران باستان است؛ اما هسته اصلی و مرکزی آن را همان زردشت و دین او می‌سازد. پیش از نیبرگ هم دانشمندانی چون هرتل و جسکن و دیگران بررسی‌های ژرفی در دین‌شناسی زردشتی انجام داده بودند؛ ولی هیچ‌یک از خاستگاه آن و از نظر پدیده‌شناسی از این دین سخنی به میان نیاورده بودند. نیبرگ برای نخستین بار در این درس‌ها نشان می‌دهد که پیوند اندیشه‌های زردشت با جهان دینی اسرائیلی سازگار نیست و از چند همانندی ظاهری که بگذریم، چگونگی اندیشه از دست دیگری است.

این کتاب در دو جلد، درس‌نامه و دست‌نامه آموزش زبان فارسی میانه زرتشتی یا پهلوی است. پروفسور هنریک ساموئل نیبرگ (1889 ـ 1974) ایران‌شناس بزرگ سوئدی و یکی از متبحرترین دانشمندانی است که به پژوهش و کندوکاو در زبان پهلوی پرداخته و حاصل تجربه و کار خویش را به صورت راهنمای آموختن زبان در دسترس همگان قرار داده است. مجلد نخستین این کتاب شامل برگزیده‌ای از متون پهلوی (کارنامه اردشیر بابکان، یادگار زریران، بخش‌هایی از روایات پهلوی، بخش‌هایی از دینکرد و ....) همراه با تصحیحات و نمونه‌هایی از کتیبه‌های ایرانی میانه غربی و یک نمونه از پهلوی ساسانی مسیحی و جدول‌های راهنمای خطوط و قرائت است. در مجلد دوم واژه با معنای آن و بحث درباره ریشه و شکل قدیمی‌تر و همه موارد کاررفت آن را در متن همراه پیدا کرد. همچنین در این مجلد طرحی از دستور زبان پهلوی آمده است.