کتابخانه مجازی ادبیات

در مقدمه کتاب درباره لهجه خوانساری و ارتباط آن با دیگر لهجه‌های ایران نکاتی ذکر گردیده طی آن نمونه‌ها و شواهدی نیز به دست داده شده است .بخش اصلی کتاب، فرهنگ واژگان خوانساری است که به ترتیب الفبا و با معانی فارسی فراهم آمده است .

گویش خراسانی از گویش‌های اصیل و مهم زبان فارسی است که به سبب کثرت مردمانی که بدان سخن می‌گویند و نیز به سبب پایگاه محکمی که زبان فارسی همیشه در خطه خراسان داشته است، شناخت آن بایسته و سودبخش است. بسیاری از واژه‌هایی که در گذشته بخشی از گنجینه زبان فارسی را ساخته‌اند، امروزه در زبان روزمره کاربرد خود را از دست داده‌اند؛ اما در گویش خراسانی هنوز رواج دارند و زنده و کارساز مانده‌اند. میان آنها واژه‌های رسا و زیبا و مفیدی به چشم می‌خورند که امروز هم می‌توانند به کار آیند و بر غنای زبان بیفزایند. این کتاب به همین انگیزه‌ها فراهم آمده است. واژگان این فرهنگ عامیانه و گفتاری‌اند. واژگان خارجی رایج در پارسی خراسان در این فرهنگ کمتر آمده است.

این کتاب دربرگیرنده اشعار عامیانه‌ای است که در خلال سال‌های واپسین سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بین مردم کوچه و بازار رایج بوده و مطربان و خوانندگان و نوازندگان و مقلدان دوره‌گرد، در عروسی‌ها و ختنه‌سوران‌ها و مجالس سور و سرور طبقات عامه مردم ایران و گاهی در بزم‌های خصوصی خواص می‌خوانده‌اند. ژوکوفسکی محقق روسی در طی اقامت چندساله در ایران و در شهرهای مختلف، این اشعار را از زبان این و آن شنیده و ثبت و ضبط کرده است. این اشعار در شمار اشعار و تصانیف عامیانه یا به اصطلاحی علمی «فولکوریک» است؛ بنابراین نمی‌توان سال دقیق انشاء و انتشار و نام گوینده آنها را در کتاب‌ها و تذکره‌ها جستجو کرد.

کتاب حاضر شامل دو کتاب اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید و رساله حورائیه است. محمد به منور از نوادگان شیخ ابوسعید (440 – 375 ق) یک صد و سی سال پس از وفات شیخ این کتاب را در حالات و کرامات شیخ در سه باب نوشته و ابیات پراکنده ای را که بر زبان شیخ رفته، گرد آوردی کرده است. نثر این کتاب مرسل است. این کتاب علاوه بر زندگی نامه شیخ بوسعید و ذکر دیگر عرفا، ارزش تاریخی و اجتماعی خاصی دارد. بیان نویسنده بی بدیل است. رساله حورائیه را عبیدالله بن المحمود الشاشی (895 – 806 ق) معروف به خواجه احرار در شرح و توضیح رباعی شیخ ابوسعید با مطلع «حوراء به نظاره نگارم صف زد» نوشته است. این رساله شامل پنج صفحه از کتاب حاضر است. در پایان کتاب نیز فهرست اعلام، اماکن ترتیب داده شده است. کتاب حاضر را والنتین ژوکوفسکی مدرس زبان فارسی در پطرزبورگ تصحیح کرده و در سال 1899 میلادی به طبع رسید..