کتابخانه مجازی ادبیات

دست يافتن به فرهنگ جامع واژگان و اصطلاحات زبان فارسي ، آرزويي است كه هر فارسي زباني كه به نوعي با انديشه و كتاب سرو كار دارد در فكر خود مي پرورد ؛ و تلاش در اين راه وجهه همت بسياري از خدمتگزاران به فرهنگ و تمدن و ادبيات فارسي و ايراني است. اما اين مهم بدون حصول مقدماتي چند ميسرنمي شود ، يكي از اين مقدمات ، تاليف و تدوين واژه نامه هاي اختصاصي در رشته ها وفنون و علوم مختلف است .البته تدوین فرهنگ اختصاصی برای رشته ای خاص در زبان فارسی سابقه ای بس طولانی دارد و عمر آن کمتر از درازنای تاریخ نظم و نثر فارسی نیست، به گونه ای که یکی از قدیمی ترین کتب منثور زبان فارسی، فرهنگ اختصاصی در مفردات طب است، موسوم به الابنیه عن حقائق الادویه که در واقع توجه پیشینیان ما به این شاخه از فرهنگ نویسی را نشان می دهد.

به موازات پیشرفت و تکامل فرهنگ‌ها، زبان که به‌نوبه خود عنصری بسیار مهم از فرهنگ معنوی است، پیوسته به گسترش و رشد و تکامل خود ادامه می‌دهد، تا جایی که همین رشد و تکامل زبان و ویژگی‌ها و ساخت و کارکردهای آن، خود موضوعی بس مهم یعنی مسئله شناخت زبان را در دامنه‌های گسترده و به‌وجهی ژرف مطرح می‌سازد و ضرورت شناخت صحیح زبان و گسترش زبانشناسی نیاز به کتابهایی مانند فرهنگ زبانشناسی را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. این کتاب پاسخی است هرچند به‌اجمال به این نیاز و گامی است کوچک در این راه.

«تاریخ زبان» دانش نوینی است که در میان علوم عدیده انسانی موقعیت خاص و قابل توجهی یافته است. بررسی تاریخی زبان از زمان تکوین علم زبان‌شناسی نوین آغاز نشده است، بلکه در اعصار و قرون گذشته نیز به صورت‌های گذشته و پیشین زبان‌ها توجه می‌شد. به‌ویژه در اروپا از قرن هجدهم به بعد، بر اثر رواج فقه اللغه و دستورنویسی تطبیقی و مقایسه‌ای، تتبعات تاریخی زبان رواج و رونق چشمگیری یافت. این کتاب در دو بخش تنظیم شده است؛ در بخش یکم، نخست مقاطع و دوره‌های تحولی زبان فارسی از زمان قدیم‌ترین متون موجود تا زمان حاضر مشخص شده است. به عبارت دیگر با مقایسه مواد و منابع زبانی موجود، معین شده که زبان فارسی چند دوره تحولی را پشت سر گذاشته و سپس منابع و مدارک متعلق به هر دوره که بررسی‌های تاریخی زبان بر مبنای آن صورت می‌گیرد، دسته‌بندی و معرفی شده است. در بخش شدوم تحولات دستگاه صوتی و ساختمان دستوری زبان فارسی در دوره‌های تاریخی به اجمال بررسی شده است.

زبان و ماهیت آن از نخستین موضوعاتی بوده که ذهن فلاسفه را نیز به خود مشغول کرده و تا امروز هم ادامه یافته است. تحقیقات در زمینه های مختلف زبان و ارتباط آن با مسائلی چون تفکر، دستور زبان، فقه اللغه، مخارج حروف، خانواده های زبانی و نظایر آن باعث شد که حدود یکصد سال پیش دانش جدیدی با نام «زبانشناسی» در جهان شکل بگیرد. این علم با اهمیت دادن بیشتر به گفتار در برابر نوشتار و با استفاده از معیارهای عینی و توصیفی و رد ملاکهای تجویزی، روش تحقیق خود را مشخص و متمایز ساخت و در پی تجزیه و تحلیل «سخن» و «نطق» و قواعد کلی ساختار و مکانیزم «زبان» برآمد و به این نکته توجه نمود که زبان به عنوان مهمترین ابزار برقراری ارتباط در یک جامعه، تابع و ملازم تحولات و تغییرات آن است. از این رو در صدد کشف علل تحولات زبانی و قواعد و قوانین حاکم بر این تحولات برآمد. قواعد این علم به زمینه های مختلفی چون روند فراگیری زبان، رابطه زبان با تفکر، جامعه های زبانی، زبان و تاریخ، سبک شناسی و ادبیات و ... کشیده شده از این رو دانستن این علم برای دانش پژوهان علوم انسانی ضروری می نماید. نویسنده این کتاب، دکتر مهری باقری، استاد دانشگاه تبریز مفاهیم کلی و بنیادی این علم را در هشت بخش تبیین کرده. مباحثی چون زبان و زبانشناسی، زبان و خط، زبانها و خانواده های زبانی، معنی شناسی. در چاپ دوم نیز، برخی تعاریف و منابع را تکمیل کرده است. این کتاب اولین بار در سال 1367 به طبع رسید و سال 1374 برای بار سوم چاپ شد.