کتابخانه مجازی ادبیات

در «فرهنگ پهلوی» واژه‌های آرامی که ازوارش یا هزوارش خوانده می‌شود، به واژه‌های ایرانی یا پارسی میانک گردانیده شده است. این واژه‌ها دسته‌بندی شده و در هر باب یک رشته واژه که با هم پیوستگی دارد، یاد گردیده است؛ در یکم: نام‌های خدا و مینویان؛ در دوم: گیتی و آنچه از آن است چون خاک و شهر و خانه؛ در سوم: در آب و رود و زره و جوی و جز اینها؛ در چهارم: در دانه‌ها و میوه‌ها؛ در پنجم: در خورش‌ها و آشام‌ها. نام نویسنده این فرهنگ به دست نیامده است؛ اما بی‌گمان فرهنگی است از روزگار ساسانیان.

این کتاب دارای نام‌های خاص اوستایی از تحقیق و بررسی در سه نام‌نامه مختلف از دانشمندان ایرانی و آلمانی است؛ کتاب «نام‌نامه ایرانی» تألیف فردیناند یوستی، کتاب «نام‌نامه اشخاص ایرانی» تألیف مانفرد مایرهوفر و کتاب «دانشنامه مزدیسنا» تألیف جهانگیر اوشیدری. نویسنده کوشیده در مورد هر واژه از نظر معانی، حالت واژه، جنس واژه، شمار واژه و کاربرد آن در کتب دیگر مانند کتب پهلوی و شاهنامه و .... به تفصیل شرح داده شود.

این مقاله از بخش دوم رساله مولانا روحی انارجانی که به لهجه محلی مردم تبریزست سخن می گوید. این رساله دارای دو بخش کاملا مستقل و متمایز است؛ بخش نخست آن درباره رسم و آئین مردم تبریز و بخش دیگر درباره زبان مردم این شهر در پایان سده دهم هجریست. نخستین بخش دارای دوازده فصل و بخش دوم دارای چهارده فصل است. این رساله را نخستین بار شادروان عباس اقبال در شماره سوم سال دوم مجله یادگار معرفی و عکس دو برگ از آنرا برای نمونه چاپ کرده است.

درخت آسوریگ نام داستانی است منظوم به زبان پهلوی و در شمار متن‌های غیردینی معدودی است که از این زبان برجای مانده است. این متن را جاماسپ‌جی دستور مینوچهر جی‌جاماسپ اسانا از روی نسخه‌های خطی موجود تهیه کرده و در جزء «متن‌های پهلوی» در صفحه‌های 109 ـ 114 به چاپ رسانده است. در این مجموعه متن «ماه فروردین روز خرداد» پیش از آن و «گزارش شترنگ» پس از آن جای دارد. در ابتدای این کتاب مقاله استادانه هنینگ که در آن نه‌تنها این داستان منظوم، بلکه امکان وجود شعر و انواع آن در فارسی میانه، بررسی و پژوهش شده، ترجمه شده است. پس از آن متن پهلوی این داستان که عینا از روی متن چاپ جاماسپ اسانا عکس‌برداری شده و نسخه‌بدل‌های نسخ خطی پنج‌گانه به چاپ رسیده است. سپس متن پهلوی تصحیح شده و آوانوشت و ترجمه کلمه به کلمه فارسی هر بیت و یادداشت‌ها و حواشی لازم داده شده است.