نوشتن تاریخ دانش و مهندسی در کشوری چون ایران که تاریخ زندگانیاش سر به دامان آسمان و کرانههای دور و مهآلوده روزگاران دورتر از گمان و نام و نشان نهاده است، کاری است بس دشوار. در این کتاب بخشی از تاریخ تکنولوژی و مهندسی در ایران از آغاز تا عصر کنونی مورد بررسی قرار گرفته است. در این کتاب در مقدمه به آغاز تاریخ مهندسی در ایران پرداخته شده و در ادامه تاریخچۀ مواد و مصالح، تاریخچه ابزارها، وسایل و ماشینها مورد بررسی قرار گرفته است. بخشهای چهارم تا نهم شرح فعالیتهای فنی و مهندسی را در تاریخ تمدن ایران دربر میگیرند. این مباحث عبارتند از: معماری و شهرسازی، راهها و ارتباطات، آبیابی و آبرسانی، آبیاری و کشاورزی، پلها و سدها، سفالسازی و بافندگی و فرمهای ساختمانی. در بخشهای بعدی درباره تاریخچه خط و اندازهها و درباره ارتباط دانش و هنر در تاریخ مهندسی ایران مطالبی آورده شده است.
تاریخچه مختصری از به وجود آمدن خط و تحول خط در زبان فارسی و مباحث گوناگونی در زمینه های شیوهٔ نگارش زبان فارسی و بحث در مورد «پیوستهنویسی»، «جدانویس» و «بیفاصلهنویسی»؛ بحث و بررسی پیرامونِ مصوبات شورای بازنگری در شیوهٔ نگارش و خط فارسی مباحث عمدهٔ این کتاب را تشکیل میدهد.
موضوع این کتاب مجموعه مقالات دومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران است که در تاریخ 25-29 فروردین ماه 1378به کوشش باقر آیت الله زاده شیرازی تشکیل شده است. محورهای عمده دومین کنگره عبارت بودند از: روند شکل گیری فضاهای معماری و شهرسازی ایران در بستر تاریخ؛ زبان و بیان معماری و شهرسازی ایران در انتصال مفاهیم و ارزشها؛ سبک شناسی معماری و شهرسازی ایران؛ محوطه معماری و شهرسازی ایران؛ معمار و جامعه ایرانی؛ معماری و شهریازی معاصر ایران؛
برای معارف ریاضی در ایران باستان، و نیز تمدن ایران در دورانهای بعدی دو سرچشمه اصلی می توان قائل شد. یکی از این دو منبع، تمدنهای کهنی بوده است که از چندین هزار سال پیش از میلاد در شوش و سومر وجود داشته و در علوم ریاضی، هندسه و نجوم بسی غنی بوده اند. چنانچه از منظری جامع به تمدن ایران باستان بنگریم این منبع در واقع سر چشمه ای بومی است و بنابراین ریشه ای در بطن تمدن ایرانی محسوب تواند شد. منبع دیگر که در بسیاری تواریخ به نام سنتهای ریاضی هندی نامیده شده نیز در واقع به گونه ای مرتبط با فرهنگ ایران و دارای وجوه اشتراک قوی با ریشه های تمدن در ایران. زمین است. این پیوستگی را اقوام آریایی که به ایران آمدند و شاخه ای از آنها در حدود ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد به هند رفتند تأمین نمودند. سنتهای برهمنی درهند در واقع همان سنتهای آریایی است زیرا که برهمنان طبقه اول از سیستم طبقاتی هند و آریایی محسوب می شده اند. معارف کهن در ریاضیات از این دو سر چشمه جریان یافت و پهنه فرهنگ ریاضی در ایران باستان را مشروب کرد و نهالهایی از آن را به ثمر نشاند. در سرزمین شوش، از حدود چهار هزار سال پیش از میلاد، تمدنهایی بر پا بوده و میان آن فرهنگها با فرهنگ….
کتاب حاضر نخستین جلد از مجموعهای است که به بررسی تاریخ علم و فناوری در ایران میپردازد. تاریخ علم در ایران نسبت به بسیاری از وجوه فرهنگی تمدن ایرانی هنوز به گونهای شایسته، بررسی و تنظیم نشده و آثار مستندی در این زمینه تدوین نشده است. بنابراین بازشناسی و شناساندن این عنصر مهم از فرهنگ، موجب میشود که پیوند آن با دیگر وجوه فرهنگ ایران و نیز نقش آن در عرصه تمدن جهان آشکار شود. در نگارش این مجموعه از اندیشهها، نوشتهها، گفتارها و همکاریهای بسیار استفاده شده است.