قابوسنامه یکی از آثار ارجمند زبان فارسی در قرن پنجم هجری است. به همان اندازه که وسعت معلومات نویسنده در رشتههای گوناگون خواننده را به اعجاب میافکند، صداقت و صراحت گفتارش در دل اثر میگذارد و نیز ژرفبینیها و نکتهسنجیهای خردمندانه وی و حکایات و روایات آموزندهای که گاه به مناسبتی در بعضی ابواب میآورد، همه خواندنی و آموختنی و بهخاطر سپردنی است. نویسنده این کتاب امیر عنصرالمعالی که دختر سلطان محمود غزنوی همسرش بوده، از او پسری به نام «گیلانشاه» داشته است و این کتاب را در 44 باب برای پسر خود، گیلانشاه نوشته و خواسته بدین وسیله حاصل تجربیات خود را در اختیار فرزندش بگذارد و او را راهنمایی کند و مسائل مختلف زندگانی و هنرها و پیشههای گوناگون آن زمان را بدو بیاموزد.
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.
قابوسنامه کتابی است در پند که امیر عنصر المعالی کیکاووس بن اسکندر نوارده قابوس وشمگیر از پادشاهان آل زیار برای فرزندش گیلانشاه نوشته است. او در طبرستان و گرگان و گیلان و تا حدودی ری پادشاهی داشته و از پادشاهان دانشمند و هنرور ایرانی است. او در فنون زمان خویش چون موسیقی و شعر و نجوم وارد بوده است. قابوسنامه در سال 475 هجری فراهم آمده و 44 باب دارد که از فنون مختلف آن زمان و رسمهای کشورداری، بازرگانی، دانش و هنر، همراه با داستانها سخن میراند. این کتاب طرز فکر یک شاه و جهانبینی اوست و نثری ساده دارد و از آثار برجسته فارسی است. متن کامل قابوسنامه در این چاپ از روی نسخه لندن آورده شده است.