کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب «فرهنگ ماثورات متون عرفانی؛ مشتمل بر احاديث، اقوال و امثال متون عرفانی اسلامی» توسط دکتر باقر صدری نيا تدوين شده است. عرفان و تصوف در گذر تاریخ چنان با فرهنگ و ادب ما در آمیخته است که بازشناسی هویت فکری و فرهنگی ایرانی بدون شناخت اندیشه های عرفانی و رسم ها و سنت های صوفیانه و تاثیر آن ها بر معرفت و منش خوی و خصلت مردم ایران ناتمام خواهد بود. نه تنها پژوهندگان عرصخ تفکر و اندیشه از شناخت مبانی عرفان و تصوف و کیفیت تاثیر آن بر روند تحول اندیشه گریزی ندارند، بلکه اهل ادب و فرهنگ و تاریخ نیز. برای کشف رمز و رازمتون ادبی، زمینه فکری دگرگونی های اجتماعی و عوامل موثر در تکوین هویت فرهنگی این سرزمین از پژوهش در باب عرفان و تصوف بی نیاز نیستند. تامل در احادیث و ماثورات مشایخ سلف متوصفه یکی از راه های قابل اعتماد دستیابی به چنین معرفت و شناختی است، ماثورات و اقوال این مشایخ به مثابه گوهر اندیشه های عرفانی، چکیده آزمون ها و آموزه ها، سیر و سلوم و کشف و شهود آنان شمرده می شود و متون گونه گون متصوفه به یک تعبیر چیزی جز شرح و بسط و تاویل و تفسیر این اقوال و ماثورات نیست.

کتاب «کشف المحجوب» که در واقع پرده‌گشای اسرار حیات و درون گروهی از عاشقان و شیفتگان جمال محبوب ازلی و ابدی است، جلوه‌گاه ایمان و ذوق و دانش بزرگمردی است که گرچه شرح کاملی از احوال وی در دست نیست، ولی همین اثر عظیم نماینده وسعت اطلاعات او در علوم قرآنی و احادیث و عرفان است. در این کتاب خلاصه‌ای گویا از شرح زندگی افراد مندرج در کتاب «کشف المحجوب» هجویری ارائه شده و علاقمندان و عرفان‌پژوهان را در شناخت هرچه بهتر مندرجات کتاب به‌ویژه شخصیت عارفان و مشایخ راهنما است.

خواجه عمادالدین علی بن محمود، مشهور به عماد فقیه کرمانی، دانشمند و عارف شاعر پارسی‌گوی مشهور ایرانی عصر تیموری است. وی از معاصرین حافظ و ستایشگران آل مظفر است که در میان آنها به‌ویژه به شاه شجاع ارادت فوق‌العاده‌ای داشته است. این کتاب دربرگیرنده مجموعه مقالاتی است که به مناسبت همایش بزرگداشت خواجه عماد فقیه کرمانی در سال 1381 در کرمان برگزار گردیده بود. عناوین برخی از نوشتارهای کتاب بدین ترتیب است: عماد فقیه شاعری عاشق/ حسین آقاحسینی، تصوف و عرفان قرن هشتم هجری و عرفان خواجه عماد کرمانی/ علی‌اوسط ابراهیمی، صعود هنری غزلیات عماد/ محمدصادق بصیری، ز کوی سلامت گرفته کناری/ مهدخت پورخالقی چترودی، صور خیال و زیبایی‌های آن در شعر عماد/ نرگس جابری نسب، محبت‌نامه و مناظره‌های خواجه عماد/ محمدحسین خسروان، وزن عروضی و تبلور عاطفه در غزل خواجه عماد کرمانی/ مریم خلیلی جهان‌تیغ، جایگاه عماد فقیه کرمانی در ده‌نامه سرایی/ ابوالقاسم رادفر و ..... .

مطايبه جهان طرفه‌اي از واقعيت‌هاي معکوس است که همزمان به واقعيت و ضد آن مي‌پردازد. بنابراين براي بررسي دقيق متن مطايبه‌آميز بايد به اشکال، انواع و شگردهاي مطايبه توجه کرد. مطايبه مي‌تواند به شکل هزل، هجو و يا طنز ظاهر شود و شوخي‌هاي مبتني بر هر يک از اين اشکال را مي‌توان در قالب‌هاي لطيفه، حکايت، قصه و... بيان کرد. در اين مقاله ضمن تعريف انواع و اشکال مطايبه و ذکر نمونه‌هايي از قصه‌هاي مطايبه‌آميز هزار و يک شب، ابتدا اين حکايت‌ها از لحاظ عنوان به سه دسته طبقه‌بندي گرديده، سپس از منظر صفات نوعي تيپ ـ قهرمان قصه‌ها مطالعه شده و در نهايت شگردهاي خنده‌آور اين قصه‌ها، از جمله واژگونگي موقعيت، عدم تجانس، تضاد و اغراق و تصادف، پايان غيرمنتظره، اعمال غيرعادي اشخاص و ... مورد واکاوي قرار گرفته است.