کتابخانه مجازی ادبیات

برابر هزارسال است که مسلک و کیش مانی از ایران ریشه‌کن شده و نیز هزارسال است که دو کتاب مشهور عربی و فارسی «الفهرست ابن ندیم» و «مرزبان‌نامه» اسپهبد مرزبان که از ارکان مانویت است، در دست ایست و کسی را از ماهیت آن آگاهی نیست. ضرورت بررسی حوادث تاریخی ایجاب می‌کند که تحقیقی در این زمیه صورت گیرد. نویسنده سایه و رنگ مانویت را در تصوف می‌بیند و ظهور و بروز این دو کتاب که به اواخر قرن چهارم هجری مربوط است، برهانی بر صدق مدعاست. در این کتاب نکاتی در این‌باره طرح شده است.

مرزبان نامه کتابی است مشتمل بر حکایات و تمثیلات و افسانه‌های حکمت ‌آمیز که مانند کلیله و دمنه از زبان جانوران فراهم آمده است. این کتاب را اسپهبد مرزبان بن رستم از ملوک آل باوند در اواخر قرن چهارم به زبان طبری نوشته است. بعدها این کتاب دو بار به فارسی دری ترجمه شد. نخستین بار محمد بن غازی الملطیوی، وزیر شاه سلیمان بن قلج ارسلان از سلاجقه روم، ترجمه مرزبان نامه را در 598 ق به پایان برد و آن را روضه العقول نامید. پس از آن سعدالدین وراوینی نویسنده و ادیب ایرانی از ملازمان خواجه ابوالقاسم ربیب الدین، وزیر اتابک آذربایجان، بی آنکه از کار ملطیوی باخبر باشد، میان 607 تا 622 ق آن را به نام ربیب الدین در نه باب، یک مقدمه و یک ذیل به فارسی دری برگردانید. تفاوت آن با روضه العقول در استفاده کمتر از لغات عربی غریب و بهره‌گیری بیشتر از اشعار فارسی است. جزوه حاضر منتخبی است از این کتاب سودمند که باب چهارم آن را شامل است.

مرزبان نامه کتابی است مشتمل بر حکایات و تمثیلات و افسانه‌های حکمت ‌آمیز که مانند کلیله و دمنه از زبان جانوران فراهم آمده است. این کتاب را اسپهبد مرزبان بن رستم از ملوک آل باوند در اواخر قرن چهارم به زبان طبری نوشته است. بعدها این کتاب دو بار به فارسی دری ترجمه شد. نخستین بار محمد بن غازی الملطیوی، وزیر شاه سلیمان بن قلج ارسلان از سلاجقه روم، ترجمه مرزبان نامه را در 598 ق به پایان برد و آن را روضه العقول نامید. پس از آن سعدالدین وراوینی نویسنده و ادیب ایرانی از ملازمان خواجه ابوالقاسم ربیب الدین، وزیر اتابک آذربایجان، بی آنکه از کار ملطیوی باخبر باشد، میان 607 تا 622 ق آن را به نام ربیب الدین در نه باب، یک مقدمه و یک ذیل به فارسی دری برگردانید. تفاوت آن با روضه العقول در استفاده کمتر از لغات عربی غریب و بهره‌گیری بیشتر از اشعار فارسی است. جزوه حاضر منتخبی است از این کتاب سودمند که باب چهارم آن را شامل است.

مرزبان نامه کتابی است شامل حکایات، تمثیلات و افسانه ها از زبان وحوش و حیوانات. اصل این کتاب متعلق به مرزبان بن رستم بن شروین از ملکوک طبرستان و از اعقاب قابوس بن وشمگیر است که در اواخر قرن چهارم به زبان طبری نوشته شده. این کتاب تا دو قرن بعد خود، دو بار به فارسی برگردانده شد. یکی از آنها روضه العقول محمد غازی ملطیوی است که البته حکایات و مطالبی بر آن افزوده است. حدود 20 سال بعد از آن، سعدالدین وراوینی نیز مرزبان نامه را از طبری به فارسی در نه باب برگرداند. نثر سعد الدین در نهایت روانی و سلاست است. از احوال سعدالدین اطلاعی در دست نیست. تاریخ کتابت سعدالدین حدود 622- 607 ق است. کتاب سعدالدین وراوینی به ترکی نیز ترجمه شده و از روی آن به عربی برگردانده شده است. علامه محمد قزوینی کتاب حاضر را از روی 6 نسخه تصحیح انتقادی کرده است. نسخه اساس این کار، متعلق به قرن هشتم مضبوط در کتابخانه موزه بریتانیا بوده است. علامه این کتاب را در سال 1326 شمسی در لندن انجام دادند که به سرمایه کتابفروشی بارانی در تهران به چاپ رسید.