در این دفتر، شهر ساری محور بحث است؛ اما در بیان حوادث تاریخی و ذکر عالمان و شاعران و .... در بعضی موارد استان مازندران مورد توجه است. در ابتدا به جغرافیای این شهر توجه شده و سپس درباره تاریخ این شهر و از جمله یورش مغول و فتنه باب مطالبی بیان شده است. فصل هفتم کتاب اختصاص به ذکر امامزادگان این شهر دارد. در فصل هشتم با عنوان «اندیشه سبز» به عالمان و شاعران این شهر پرداخته شده است. در فصلهای پایانی کتاب درباره مساجد و مدارس ساری نکاتی طرح شده است. فصل پایانی کتاب نیز درباره فرهنگ این شهر از قبیل زبان، باورها، ضربالمثلها و .... است.
سرزمینی که اکنون بلوچستان نام دارد به اسم «مکا» مشهور بوده که یونانیها آن را «گدروزیا» نامیدند.در زمان قدیم در سرزمین بلوچستان باتلاق بسیار وجود داشت و «اراینا» در زبان سانسکریت به معنی باتلاق است و برخی معتقدند از ترکیب این دو کلمه با کلمه «مکا» کلمهای پدید آمد که به مرور زمان به «مکران» تبدیل شد. واژه بلوچستان نیز از زمانی اطلاق شد که بلوچها در آن سکونت کردند. بلوچ ها یكی از اقوام اصیل و شناحته شدة ایرانی هستند ، كه به زبان بلوچی ( كه از نزدیكترین خویشاوندان زبان فارسی است ) تكلم می كند و بیشترین جمعیت آنان در سه كشور ایران ، پاكستان و افغانستان بسر می برند .بیشترین جمعیت استان سیستان و بلوچستان را بلوچها تشكیل می دهند و بافت اجتماعی آن قبیله ای و طایفه ای است. همه اقوام ایرانی با توجه به اشتراكات فرهنگی دارای خصلت های اجتماعی مشابهی هستند . اما در عین حال بخاطر تأثیر پذیری از شرایط خاص محیطی و قومی خود تفاوتهایی نیز در خصلتها، باورها و آداب و رسوم آنها مشاهده می شود كه ویژگی های خاص هر قومی را تشكیل میدهد .
در پژوهش حاضر کوشیده شده ضمن بررسی تاریخی تحولات اجتماعی مانند نقش مذهب و چگونگی حرکتهای مذهبی سیاسی، تغییرات تشکیلات اداری در چارچوب رویدادهای سیاسی و اقتصادی ایران عصر قاجار معرفی و ارزیابی شود. افزون بر آن مباحث تنظیمات و قوانین در دوران قاجار تاسیس انجمنها و احزاب و گسترش آنها از جمله موارد قابل توجه در بررسی حاضر است. در آغاز کتاب منابع این اثر و محتوای آنها معرفی شده است. روند گسترش تاریخی قاجار، حکومتهای عصر قاجار، ساختار حکومت در دوران قاجار (نظام و تشکیلات اداری حکومت، و تقسیمات کشوری و اداری)، سازمان لشکری در دوران قاجار، سیاست مذهبی در عصر قاجار، طبقات و سلسله مراتب اجتماعی در عصر قاجار، تنظیمات و قوانین در دوران قاجار، سیاستهای فرهنگی در عصر قاجار، روابط خارجی ایران در دوران قاجار، امتیازها و قراردادهایی که از جانب اتباع و یا دولتهای بیگانه با ایران منعقد شده است، جنبشهای اجتماعی ایران در عصر قاجار، و گسترش گروهها و احزاب سیاسی در عصر قاجار.
گرگان تا اواخر دوره قاجاریه به استرآباد مشهود بود؛ استرآباد در قدیم دومین شهر بزرگ استان گرگان محسوب میشد. اولین شهر نیز «جرجان» مرکز این استان بود. گرگان در طول تاریخ بستر حوادث پرفراز و نشیب روزگار بوده است. این دفتر دربردارنده حوادث شهر گرگان و احیاناً شهرهای همجوار آن است که با استفاده از منابع موجود تدوین شده است.