یوسف و زلیخا که اصل قصه آن به نام احسن القصص در قرآن مجید آمده است و بزرگترین داستان واقعی و یقیناً آموزنده کتاب آسمانی است، شاعران فارسی به شعر ساخته و پرداختهاند؛ ولی آنچه از این داستان را خاوری شیرازی این شاعر خوشقریحه به نظم درآورده، چیز دیگری است. او سرایندهای تواناست که تأویلات لطیف و تشبیهات بدیع و مضامین کاملا نغز و پسندیده در گفتههای خود به کار برده و کلامش به حسن عقیده و ایمان راسخ عجین است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
رستم و اسفندیار برجستهترین، نیکترین و مهمترین پهلوانان شاهنامهاند؛ از اینرو برخورد این دو یل از وزن و حساسیت خاصی برخوردار است. اسفندیار شاهزادهای جوان است، با چشم به تختی که شایستگی آن را دارد. او برخلاف گشتاسب، نه یک موجود آزمند و متزلزل و فریبکار، بلکه دلاور شکستناپذیر و مقدسی اس تکه برای نیکترین دینها و اندیشهها شمشیر زده است. رستم در مقابل او، پهلوان قرون و ابرمردی است که تبلور تکاپو و رنج مردانه یک تبار است. در این کتاب افزون بر مقدمه، سه مقاله پیرامون رستم و اسفندیار و همچنین متن آن از روی نسخه شاهنامه چاپ مسکو آمده است.
تاريخ ذوالقرنين، اثر ميرزا فضلالله شريفى ذهبى خاورى شيرازى، با تصحیح و تحقیق ناصر افشارفر در دو جلد با موضوع تاريخ خاندان قاجار منتشر شده است. خاورى كتاب را به سبک سالنامه نگاشته و براى هر سال بهاريهاى آورده و سعى كرده است كه در اين بهاريهها، فنون و صنايع ادبى و نثر مسجع را به كار گيرد و در ضمن وصف بهار، چمن، مرغزار، گشت و گذار، اوضاع روزگار را نيز با صنعت ايهام به صورت تفال يا تطير بيان نمايد و به عبارت ديگر، هر بهاريه مطلعى است كه به صورت چكيده از وقايع خوب يا بد آن سال خبر مىدهد. جلد دوم، از بهاريهى 1242 تا پايان عمر شاه رويدادها را بررسى مىنمايد. در اين جلد، جنگ دوم ایران و روس، عهدنامهى تركمانچاى، تجديد نظر در عهد نامهى مفصل، درگيرىهاى ایران در هرات و مرگ عباس ميرزا و نايبالسلطنه كه يك سال قبل از مرگ شاه اتفاق افتاد، چگونگى تشييع جنازهى شاه با وحشت از اصفهان به قم، حضور محمد شاه در تهران و تاجگذارى وى، عزل و قتل ميرزا ابوالقاسم فراهانى صدراعظم محمد شاه و صدراعظمى ميرزا آقاسى و ضميمه خاتمه كتاب. خاتمهى كتاب كه ادامه جلد دوم است كه در آن صفات شاه، زنان و مطربان و خنياگران شاه نام و توصيف شدهاند. در بخشهاى ديگر اين ضميمه شرح حال و تعداد اولاد ذكور و اناث، نوادگان يا نباير و عموها و عموزادگان شاه، نام و وصف شدهاند. اين كتاب را مىتوان دايرةالمعارفى از مقولات مختلف فرهنگى، اجتماعى، روابط بين دول، سلسله مراتب حكومتى و وقايع تاريخى دانست كه براى محققان شايان توجه و تحقيق است.
مولف، این کتاب تاریخی را به سبک سالنامه نگاشته و برای هرسال بهاریهای آورده و وقایع هرسال را برشمرده است و نام تاریخ ذوالقرنین بر آن نهاده است. کتاب حاضر که جلد نخست این مجموعه است، حوادث مربوط به سالهای 1212 تا 1242 را دربر میگیرد و نامه خاقان نام دارد. مؤلف در آغاز سخن در جلد اول، خطبهاى در ثنا و ستايش خداوندى و مدح پيامبر(ص) و معصومين(ع) مىآورد و پس از مدح فتحعلى شاه و ذكر القاب او، به بيان شرح حال خود و چگونگى راه يافتنش به دربار فتحعلى شاه مىپردازد. آنگاه به توصيف اوضاع مملكت ایران به ذكر نسب ايل قاجار پرداخته و از زمان فتحعلىخان قاجار كه معاصر شاه طهماسب سوم صفوى و نادر افشار بود، توضيح را بيشتر نموده و پس از ذكر مرگ وى و سپس محمدحسن خان و ايام اسارت آقا محمدخان و حسینقلى خان جهانسوز در شيراز و مرگ كريمخان و پايان حكومت زنديه و شرح نسبتا مبسوطى از ايام حكومت آقا محمدخان و چگونگى مرگ وى بهاريه 1212ق را آغاز و تا پايان سال 1241ق سال به سال وقايع را توضيح داده و نام اين جلد را كتاب «نامه خاقان» لقب داده است. در اين جلد، چگونگى به تخت نشستن فتحعلىشاه، دفع مدعیان سلطنت و روابط با مخالفين كه سالها شاه را سرگرم نموده، جنگهاى ایران و روس كه زمينهى ارتباط با فرانسه و گسترش روابط خارجى را با انگليس فراهم مىنمايد تا زمينه عهدنامهى گلستان با روسيه تزارى و بستن عهدنامهى مفصل با انگليس، قتل گريبايدوف و بسيارى از مسائلى كه در اين دورهى حساس در جلد اول مطرح مىشود.