پرسش اساسیای که در سرتاسر این کتاب طرح شده، این است که فارابی در تاریخ فلسفه چه مقامی دارد و مقصود حقیقی او که اصرار داشته آن را از ناال مخفی بدارد چیست؟ جواب این پرسش هرچه باشد، مؤلف به هیچوجه نکوشیده تا فیلسوف اسلامی را مقلد صرف افلاطون و ارسطو و افلوطین جلوه دهد و نیز نخواسته است آراء او را چنان توجیه کند که گویی تفکر فلسفی با او تمام می شود و همه باید از رأی و نظر او متابعت کنند؛ زیرا این دو نحوه تلقی، نسبت ما را با گذشته قطع میکند و مستلزم قول به تعطیل فکر است.
بین قرن سوم تا دهم هجری دانشمندان بزرگی در دنیای اسلام ظهور کرده اند که بیشترشان ایرانی بوده اند و یا در مهد تمدن ایران پرورش یافته و از آن خوشه چینی کرده اند. این دانشمندان به سبب آنکه در قلمرو تسلط اعراب می زیسته اند و زبان عربی در آن از لحاظ مذهبی و سیاسی جایگزین زبان فارسی شده بوده است بیشتر آثار خود را به زبان عربی نگاشته اند و همین مسئله سبب شده است که مستشرقین آنان را به فرهنگ عرب نسبت دهند. تا این اواخر ابن سینا در لغت نامه ها و دانشنامه های خارجی عرب خوانده میشد. پس از کنگره ابن سینا در تهران چند سالی است مستشرقین اشتباه خود را تصحیح کرده اند و در کتابها او را ایرانی معرفی می کنند. بیشتر این دانشمندان درباره موسیقی رساله نوشته اند و این بدان جهت است که از دوره های باستانی تا قرون وسطی رشته های مختلف علم و هنر در اندیشه متفکران از یک واحد به نام علوم انسانی منشعب می شده است و مولفان این دوره مانند اقلیدس، نیقوماحسن، بطلمیوس و پلوتارک ابن سینا و فارابی در دنیای اسلام رشته های گوناگون علمی و ادبی زمان خود را در یک واحد و مجموعه تصور کرده اند و بین آنها با سلسله مراتب معینی ارتباط منطقی برقرار ساخته اند. مجموع این علوم فلسفه عمومی را تشکیل می داده و موسیقی همراه ریاضیات تحقیق می شده است. به همین دلیل است که مشاهده می کنیم فارابی بزرگترین فیلسوف قرون وسطی و دنیای اسلام در تمام رشته های علوم نظری زمان خود مانند فلسفه، منطق، اخلاق، سیاست، فیزیک، شیمی، ریاضی و موسیقی تبحر یافته و کتاب نوشته است. در موسیقی تنها کتابی که از او به جا مانده کتاب الموسیقی الکبیر است که به زبان عربی نوشته است. در این رساله چکیده ای از آن کتاب شرح داده می شود.
آشنایی با افكار و آرای دانشمندان و علمای اسلامی از ضرورتهای جامعه ما پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. بررسی و تحلیل آرای متفكرانی كه با پشتوانه كتاب و سنت و در فضای فرهنگ و تمدن اسلامی رشد كرده و با افكار بدیع و اصیل خود مایة قوام تفكر و گسترش تحقیق گشتهاند. با تكیه بر این افكار و آراست كه میتوان الگوهای اجتماعی جدید مورد نیاز جامعه امروز را پدید آورد. پرداختن به نظرات اجتماعی اندیشمندانی نظیر فارابی و ابن خلدون از لحاظ نظری، مانع خودباختگی و بیهویتی جوامع مسلمان در برابر تئوریپردازیهای گوناگون بوده و از لحاظ عملی ناظر بر شناخت عوامل مؤثر در دوام و زوال اجتماعات، تغییر و تحول آنان و همچنین راهنمای حل پارهای معضلات و مشكلات اجتماعی است. بررسی تحلیلی و تطبیقی نظرات فارابی و ابن خلدون در زمینه تیپشناسی اجتماعی از جمله مطالبی است كه تاكنون كمتر مورد پژوهش قرار گرفته كه محور اصلی موضوع این كتاب است. فقدان كار عملی در این مورد بویژه در زبان فارسی با توجه به نفوذ و تأثیر عمیق فكری و علمی این دو دانشمند در علمای پس از خود بر نیاز به یك بررسی نسبتاً جامع و دقیق تاكید دارد.
کتاب فرهنگ، خرد و آزادی نوشته دکتر رضا داوری اردکانی به ارتباط متقابل آزادی و خرد و فرهنگ که سه جوهر مستقل از یکدیگر نیستند و بلکه سه وضع اساسی در سیر تحقق جهان بشریاند میپردازند. فرهنگ، خرد و آزادی سه مفهوم جدا از یکدیگر نیستند، اینها در وجود و زمان باهماند اما در مقام تعیین با اینکه از هم جدا میشوند به یکدیگر بستگی دارند و این بستگی چنان است که اگر یکی از آنها نباشد دو دیگر هم نیستند یا لااقل فهم معنی هیچ یک از آنها بدون در نظر آوردن دو معنای دیگر تمام نمیشود. اینها با هم چه نسبت دارند؟ چنانکه اشاره شد فرهنگ و خرد و آزادی امور ثابتی نیستند که از ابتدا وجود داشته و به همان صورت دوام پیدا کرده باشند. در این کتاب سعی شده است ارتباط متقابل این این سه مفهوم بررسی شود و در ادامه ضرورت وجود هر یک برای بقای دیگر مفاهیم مورد پژوهش قرار بگیرد. این کتاب برای پژوهشگران حوزه فلسفه و فلسفه اخلاق مناسب است زیرا کمک میکند به شکل چند جانبه مهمترین مفاهیم انسانی و فلسفی را بررسی کنند.
پرسش اساسی که در سرتاسر این کتاب طرح شده، این است که فارابی در تاریخ فلسفه چه مقامی دارد و مقصود حقیقی او که اصرار داشته است آن را از نااهل مخفی بدارد چیست. در این کتاب با توجه به اینکه فلسفه فرع بر نسبت خاص انسان با حقیقت وجود است و این نسبت خاص در ادوار مختلف تاریخ فلسفه صورتهای مختلف داشته است، مسائل فلسفه مدنی فارابی مطرح شده و به اجمال مورد بحث قرار گرفته است.