607ac67154fdf.jpg

تحفه الخانی یا تاریخ رحیم خانی (تاریخ برآمدن و نخستین سال‌های امارت منغیتیه در آسیای مرکزی)

تحفه خانی یا تاریخ رحیم‌خانی دربردارندۀ جزئیاتی باارزش دربارۀ نفوذ روبه‌رشد طایفه منغیت در دربار هشترخانیان بخارا و چگونگی رسیدن آنان به قدرت در این امارت در سال 1756 است. با هدایت محمدرحیم خان، منغیتیان حاکم مطلق خان‌نشین بخارا شدند. این کتاب که توسط قاضی محمدوفا کرمینه‌گی (1685 ـ 1769) نگارش یافته است، در سال‌های بعد، یعنی تا سال‌های 1769 یا 1782 بسته به نسخ خطی کتاب رونویسی شد و ذیلی بر آن نگارش یافت. نویسنده این ذیل عالم‌بیگ ایشان نسفی معرفی شده است. با اینکه این تاریخ دربردارندۀ اطلاعات مهم و باارزشی دربارۀ منغیتیان است، اما تاکنون منتشر نشده است. تاریخ رحیم‌خانی در گروه متون دوره گذار و تأسیس قرار می‌گیرد. ویژگی اصلی این نوع از متون نداشتن الگوی پیشینی دربارۀ موضوع است. از آنجا که این متون برای نخستین بار رویدادهایی را روایت می‌کنند که مربوط به حاکمی تازه به قدرت رسیده است، به طور معمول هیچ اطلاع تفصیلی پیشینی دربارۀ رویدادهای طرح‌شده در دسترس مورخ قرار ندارد. در چنین حالتی بخش اعظم وقایع‌نگاری متکی و مبنی بر مشاهدات وقایع‌نگار یا مسموعات او و گاه نیز استفاده از مواد مکتوبی همچون مکتوبات دیوانی و سلطانی است. در تاریخ رحیم‌خانی همۀ این موارد آشکارا نمایان می‌شوند.