این مقاله به بررسی کتاب جوامع احکام النجوم تألیف ظهیرالدین علی بن زید بیهقی معروف به ابن فُندق (د 565 ق) میپردازد. این کتاب از لحاظ شناخت جامعه عصر مؤلّف بسیار حائز اهمیت است و نویسنده مقاله بیشتر به این موضوع پرداخته و مطالبی مانند صنایع و حِرَف، آداب و رسوم اجتماعی، فسادهای اجتماعی، اصطلاحات رایج زبانی و غیره و ارتباط آنها را با احکام نجوم در آن عصر مورد توجه و بررسی قرار داده است.
مولف در این کتاب اشعار نظیری و عرفی را با هم مقایسه کرده است و برای نشان دادن این که دو شاعر هم زمان و هم سبک در حالی که شباهتهای فراوانی با هم دارند چقدر می توانند با یکدیگر تفاوت داشته باشند و این مقایسه که بین دو شاعر سبک هندی به وجود می آید، جذاب و شیرین به نظر می رسد. نویسنده در ضمن مقایسه، به بررسی و نقد شعر هر دو شاعر هم پرداخته است .
محمدجعفر طاهری میگوید: دورنمای جشن دوهزار و پانصد ساله ایران آنچنان نظرم را به خود جلب نمود که لازم دانستم حقیقت را که در یک عمر طولانی از طریق الهامات و تجربیات و اطلاعات صحیح بدست آورده برای بیداری هم میهنان عزیز و آیندگان بی خبر از واقعات در این دفتر به رسم یادگار به رشته تحریر در آورم و به دلیل جشن دوهزار و پانصد ساله بنام کورش کبیر درصدد برآمدم بدانم این شخص کیست و این همه تشکیلات و غوغای عظیمی که برای او فراهم نموده اند چیست؟ ....
این کتاب که گوشهای از نفوذ عمیق سعدی را در یکی از وسیعترین و پرجمعیتترین مناطق جهان اسلام ـ شبه قاره ـ نشان میدهد، این اهمیت را برای ایرانیان دارد که گواهی بر تأثیر فرهنگ اسلامی آنان و زبان و ادب فارسی است در کشورهای همسایه و مشتمل است بر فهرستی از چاپهای فراوان آثار یک ادیب و شاعر صاحبدل ایرانی در شبه قاره و نیز آثار دیگران در پیرامون آنها. با مقایسه میان این چاپها و چاپهای آثار سعدی در ایران، نمایان میشود که طبع آثار سعدی در شبهقاره بسیار پیشر از موطن اصلی او آغاز شده است.
در این کتاب به این پنج موضوع پرداخته شده است: جهان اسلام: از دوران دستنویسها تا عصر چاپ، رواج چاپ در شبه قاره و آغاز چاپ آثار فارسی، آغاز چاپ سنگی و رونق چاپ آثار فارسی، انحطاط چاپ فارسی، سیری کوتاه در فهرستنویسی کتابهای فارسی.