یدور القسم الاول من هذا الکتاب حول الصلة بین اصول الفقه و اصول النحو و التأثر والتأثیر فیما بینهما خلال خمسة موضوعات هی: نشأة علم اصول الفقه، علم اصول النحو مفهومه و مصادره، التأثر والتأثیر بین اصول الفقه و النحو، التأثر و التأثیر بین علم الکلام والنحو، علم اصول النحو قبل سیبویه؛ و یهتم القسم الثانی بدراسة اصول النحو فی الکتاب سیبویه خلال اربعة موضوعات هی: الخلیل بن احمد حیاته و بعض آرائه النحویة، سیبویه حیاته و کتابه، السماع عند سیبویه، القیاس عند سیبویه؛ و یدور القسم الثالث من الکتاب حول دراسة اصول النحو بعد سیبویه؛ و یهتم القسم الرابع من هذا الکتاب به اصول النحو عند علماء الکوفة. و فی القسم الخامس یبحث عن اصول النحو عند ابن جنی. و فی قسم السادس و هو آخر اقسام الکتاب یبحث عن اصول النحو الاربعة التی اتفق علیها النحاة؛ یعنی السماع، الاجماع، القیاس، و استصحاب الحال.
در این کتاب کوشیده شده تا درباره نکاتی درباره حافظ و شعر او بررسی صورت گیرد؛ از قبیل: بیان روند زندگانی حافظ برگرفته از متون و منابع معتبر علمی و تاریخی با استفاده از اشعار شاعران نوپرداز معاصر؛ نگاهی به ابعاد و زوایای شخصیت حافظ؛ چرایی تفأل به حافظ و چگونگی تفألزدن؛ تدوین فصلی با نام فرهنگ واژگان اشعار حافظ با بیش از دوهزار واژه؛ فراهم کردن فرهنگ اشارات و تعبیرات عرفانی اشعار حافظ با بالغ بر پانصد واژه.
ابوبشر عمرو بن عثمان بن قنبر سیبویه (۱۴۰- ۱۸۰ ه.ق) از دانشمندان ایرانی در صرف و نحو زبان عربی و پیشوای مکتب نحوی بصره بود. «الکتاب» وی، اوّلین کتاب حاوی صرف و نحو عربی و از منابع و مأخذ قابل اطمینان در این زمینه است. وی نخستین فردی بود که برای زبان عربی صرف و نحو نوشت و صداها را در این زبان مشخص ساخت. کتاب حاضر که مشتمل بر مقالات تحقیقی فارسی درباره سیبویه است حاصل کنگره جهانی بزرگداشت دوازدهمین سده درگذشت سیبویه می باشد که در سال ۱۳۵۳ در دانشگاه شیراز برگزار شد.