این رساله بحثی در باب کهن‌ترین کتاب درباره ترجمه مصادر عربی به فارسی است. مؤلف این کتاب ابوبکر محمد بن عبدالله بُستی است و چنان‌که در بخش اول رساله گفته شده، هیچ‌یک از منابع مربوط به تراجم دانشمندان قدیم از مؤلف این کتاب و اثر او ذکری نکرده‌اند، اما زبان کتاب نشان می‌دهد که کتاب در نقطه‌ای نزدیک به محل تألیف قرآن قدس، مصادر اللغه، مهذّب الاسماء و تاریخ سیستان نوشته شده است. بنابراین بُستی که مؤلف به آن منسوب است، همان بُستِ میان سیستان و غزنین در شرق قندهار است که بعد از تخریب آن به دست تیمور، متروک شد و شهر لشکرگاهِ کنونی در کنار آن ساخته شده است. نسخه منحصربه‌فرد و کهن کتاب در کتابخانه خدابخش پَتنه (هندوستان) نگهداری می‌شود و متأسفانه به علت آب‌دیدگی متن، در بعضی از قسمت‌ها ناخواناست. عنوان کتاب و نام مؤلف در نسخه بدین صورت آمده‌ است: کتاب المصادر علی حروف المعجم، تألیف الشیخ ابی بکر محمد بن عبدالله بن عبدالعزیز البستی.

منابع مشابه بیشتر ...

62cd72f9bdb25.jpg

کتاب الاغانی (قسمت دوم از کتاب اول)

ابوالفرج علی بن الحسین الاصفهانی

قاضی ابوالفرج قرشی اصفهانی ملقب به کاتب، مورخ و شاعر و نویسنده مشهور قرن سوم و چهارم هجری است. کتاب الاغانی دیوان هنر ترانه‌گویی و رامشگری است که در قرن ابوالفرج به قله کمال رسیده بود. جنس نغمه‌ها و لحن آنها و اصطلاحات موسیقی و نام بسیاری از سازها و افزارهای موسیقی و پرده‌ها و مقام‌های آن را ضبط کرده که بیشتر آنها فارسی است. اما این کتاب شامل چهل فصل در تراجم احوال شاعران و موسیقی‌دانان ایرانی‌تبار یا شیعی‌مذهب یا شاعرانی است که در تاریخ و ادب ایران مشهورند. در آغاز هر فصل مقدمه مختصری نوشته شده تا خواننده را در شناخت صاحب ترجمه کمک کند. قسمت‌های منتخب در ذیل عنوان‌هایی است که به تناسب هر موضوع نوشته و شماره‌گذاری شده است.

62cd710f8c8ff.jpg

کتاب الاغانی (قسمت اول از کتاب اول)

ابوالفرج علی بن الحسین الاصفهانی

قاضی ابوالفرج قرشی اصفهانی ملقب به کاتب، مورخ و شاعر و نویسنده مشهور قرن سوم و چهارم هجری است. کتاب الاغانی دیوان هنر ترانه‌گویی و رامشگری است که در قرن ابوالفرج به قله کمال رسیده بود. جنس نغمه‌ها و لحن آنها و اصطلاحات موسیقی و نام بسیاری از سازها و افزارهای موسیقی و پرده‌ها و مقام‌های آن را ضبط کرده که بیشتر آنها فارسی است. اما این کتاب شامل چهل فصل در تراجم احوال شاعران و موسیقی‌دانان ایرانی‌تبار یا شیعی‌مذهب یا شاعرانی است که در تاریخ و ادب ایران مشهورند. در آغاز هر فصل مقدمه مختصری نوشته شده تا خواننده را در شناخت صاحب ترجمه کمک کند. قسمت‌های منتخب در ذیل عنوان‌هایی است که به تناسب هر موضوع نوشته و شماره‌گذاری شده است.

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

63999abeb2d1c.png

لغت فرس «لغت دری»: بر اساس نسخه دانشگاه پنجاب (لاهور» و مقابله با یازده نسخه دیگر و فرهنگ‌های معتبر قدیم فارسی

«لُغَتِ فُرس» یا فرهنگ اسدی نام واژه‌نامه مهم و قدیمی است که اسدی طوسی شاعر سرشناس سده پنجم هجری آن را تألیف کرده‌است. اسدی در این کتاب برای شرح غالب لغات، شاهد یا شواهدی از شاعران می‌آورد. ترتیب واژه‌های این واژه‌نامه بر پایه حرف آخر آنها است. اسدی همان‌گونه که خود گفته، این کتاب را برای آن نوشت تا شاعران و نویسندگان پارسی‌زبان سرزمین‌های غربی ایران که با برخی از واژه‌های به‌کاررفته در خراسان و فرارود آشنایی نداشتند بتوانند مشکلات لغوی خود را به یاری این کتاب رفع کنند. این کتاب کهن‌ترین لغت‌نامه فارسی است که در قرن پنجم قمری تألیف گردیده است. آنچه درباره این کتاب قابل توجه است، این است که دسته‌بندی لغات در این کتاب به شیوه‌ای است که نشان می‌دهد هدف از تألیف آن راهنمایی شاعران بوده تا اگر در قافیه شعر محتاج کلمه‌ای شدند و معنی آن را ندانستند، در این کتاب بیابند و استفاده نمایند.

کلیات/فرهنگ ها
کتاب
58b47d833818d.PNG

صامت /o/ «ث» در زبان فارسی و پهلوی

علی‌اشرف صادقی

در دو زبان ایرانی باستان که از آنها اسنادی مکتوب در دست است، یعنی زبان اوستائی و زبان فارسی باستان صامت سایشی بی‌واک میان دندانی، یعنی / / در بعضی از جایگاه‌ها در تعدادی از کلمات موجود است. ما در اینجا به اثبات واج بودن آن نمی‌پردازیم و فقط ماهیت آوایی آن مورد نظرماست. در اوستا این صامت معادل /th/ هند و ایرانی و /t / هند و ایرانی قبل از n، m،i،u، و r است. در فارسی باستان / / از /ts/ ایرانی آغازین مشتق شده است.

دستور زبان/زبان‌های باستانی
مقاله