دیوان خواجه شیراز چکیده و عصاره ادب فارسی و قسمتی تازی از آغاز تا عصر حافظ است و کسی که بخواهد میزان تأثیریابی خود را از این فرهنگ پربار تا بردان روزگار دریابد، باید فرهنگ پنج قرن و شاید پیشتر از آن را بشناسد. این کتاب گامی در این راه است و نویسنده کوشیده تا مضامین اشعار حافظ را در اشعار گذشتگان ـ اعم از نثر و نظم ـ ریشهیابی کند. همچنین تأثیرپذیری معاصرین حافظ و شاعران بعد از او از حافظ نیز بررسی شده است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
سید احمد بهشتی شیرازی، در کتاب شرح جنون: تفسیر موضوعی دیوان خواجه شمسالدین محمد حافظ شیرازی، در پی آن است تا با معرفی فرهنگ ادبی که حافظ شیرازی از متن آن برخاسته است و مطالع تطبیقی مضامین اشعار او و دیگر شعرای نامور فارسی، نقبی به کنه شعر او بزند. کتاب شرح جنون یکی از کتابهای نایاب و قدیمی است که به تفسیر موضوعی غزلیات حافظ میپردازد. (متاسفانه به دلیل عدم موجود بودن بخش پیشگفتار و مقدمه، این نسخه بدون صفحات ابتدایی منتشر شده است و محتوا مطابق نسخه نمونه آغاز میشود.) درباره لسانالغیب و مشرب او، در تفسیر شاهکارهای شعری وی دو شیوه وجود دارد. عدهای رندیهای او را ظاهری میدانند و شراب و شاهد و ساقی او را ظاهری تلقی میکنند و عدهای از آنچه او گفته تعابیر باطنی دارند. سید احمد بهشتی شیرازی از جمله گروه دوم است.
كتاب حاضر درباره نقد و بررسى اشعار مولوى، حافظ، سعدى،خيام، شبسترى، فردوسى، ناصر خسرو، ملاهادى سبزوارى، وحشىبافقى، باباطاهر، ميرفندريسكى، محمدرضا قمشهاى، سنايىغزنوى، اثيرالدين اخسيكتى، ركنالدين محمود خوافى، شيخ اشراق،فخرالدين عراقى همدانى، در آثار شهيد مطهرى است. از آنجا كهبرخى از افراد مورد بحث در كتاب عارف نيز بودهاند، بخشى با عنوانتعليقات و بهصورت دائرةالمعارف در انتهاى كتاب آمده كه شاملمباحث استاد در زمينه عرفان مىباشد. بعد از ارائه نقد شعر و شاعرمربوطه، مأخذ مورد استفاده درج شده و در بخش فهارس نيزفهرست اشعار و فهرست اصطلاحات و موضوعات كتاب تماشاگه رازو كتاب كلام و عرفان استاد، ارائه شده است.
کتاب حاضر شامل دو بخش است: بخش اول: فهرستی موضوعی است که می تواند محققان و پژوهشگران را در استفاده بهتر از آثار عرفانی و فلسفی امام خمینی یاری رساند. روشن است که این فهرست از موضوعاتی که بیرون از مسائل ذوقی عقلی و عرفانی واقع می شوند - و فی المثل از موضوعات سیاسی- فارغ است و بنابراین نمیتواند همچون مدخل کاملی برای غور و فحص در اقیانوس بیکران تفکرات امام خمینی تلقی می شود..... بخش دوم: "شرح اصطلاحات عرفانی" است که از میان آثار مکتوب امام خمینی استخراج، تنظیم و تنقیح گشته و در واقع به مثابه شرحی است که خود ایشان بر اصطلاحات عرفانی آثار خویش نگاشته باشند.