اگر ایرانزمین با از سرگذراندن جزر و مد حوادث نامبارک، همچنان پایدار مانده و غنای قریحه و زبان سرشار خود را پاسداری کرده، بیشبهه این توفیق را تا حدود باید مرهون تنوع فضای جغرافیایی خود بداند. در طول تاریخ، این سرزمین قلمروی با مراکز متعدد بوده که در آن قدرت سیاسی کمتر در حول یک کانون جغرافیایی واحد متبلور گردیده است. ملوکالطوایفهای ایران که در کسوت سلالههایی ناپایدار ظاهر شدهاند، بیشتر با تکیه بر واحدهای جغرافیایی قابل دفاع موفق شدهاند استقلال خود را حراست کنند. در این جزوه کوشیده شده تا برجستهترین ویژگیهای جغرافیایی فضایی که عرصه تاریخ وطن ایران بوده، بازنموده شود.
سرزمین کهنسال دلاوران ایران باختری از نظر جغرافیای تاریخی و تاریخ مرموز و ناشناخته است. اگر آنطور که در خارج از ایران محققانی چون هرتسفلد، دمرگان، مینورسکی، رالنسن، سر ارول استین برای بررسی گذشته های این سرزمین کوشیده اند فضلای کشور نیز توجهی ابراز می داشتند. اینک بسیاری از زوایای تاریک تاریخ چند هزارساله میهن ما روشن شده بد. نخستین کتابی که درباره لرستان به چاپ رسید مجموعه ای از غلامرضا خان والی و انیس المسافر نام داشت. کتاب مذکور در بوشهر به چاپ رسیده و مشتمل بر آگاهی هایی در مورد جانوران شکاری و فرمانروایان لر از حسین خان والی تا زمان مولف است، پس از آن باید از جغرافیای نظامی لرستان تالیف سپهبد رزم آرا نام برد که مشتمل بر جغرافیای مناطق با توجه به جنبه نظامی انها و ورود قوای دولتی به لرستان و سرکوبی عشایر این منطقه می باشد. آقایان بهمن کریمی و محمدعلی امام شوشتری نیز چند صفحه ای از کتابهای جغرافیای تاریخی غرب ایران و تاریخ جغرافیایی خوزستان را به لرستان اختصاص داده اند. با این حال تا به امروز کتابی که منحصر به تاریخ یا جغرافیای تاریخی این قسمت از ایران باختری باشد تالیف نشده است.
موسسه امیدوار است با انتشار این مجموعه در نهایت بتواند در ارج نهادن به سند و اشاعه فرهنگ مستندگویی در تاریخ تلاشی درخور نموده و در این راه بخشی از سوالات و خواسته های وسیع ملتی بزرگ را پاسخ دهد و به همراه سایر فعالیتهای تحقیقاتی و انتشاراتی مصمم است به منظور نشر آثار فرهنگی و تاریخی با بهره جویی از مجموعه اسناد و مدارک خود دست به انتشار سلسله کتابهایی با عنوان تاریخ معاصر ایران بزند و در این راه به توکل الهی و یارای استادان و محققان و اهل علم امید بسته است.
الکساندر خودزکو (1891 – 1806م) در لهستان و در خانواده ای دانش پرور دیده به جهان گشود. وی در سال 1830 میلادی به عنوان کنسول روسیه در دربار محمدعلی شاه قاجار در رشت اقامت داشته و آشناییش با زبان و ادب فارسی و شوق او به تحقیق، سبب شد تا به شناخت کاملتری از تاریخ و جغرافیای گیلان دست بزند و یادداشتهای وی درباره این خطه، کتاب حاضر را تشکیل می دهد. این یادداشتها در طی سالهای 50 – 1849 در سالنامه نوین مسافرتها و علوم جغرافیایی در چند شماره پیاپی به چاپ رسیده بوده است. وی پس از چندی از خدمات سیاسی کناره می گیرد و خود را وقف کارهای علمی و ادبی می نماید. تآتر در ایران، دستور زبان ایرانی، ترانه های عامیانه اسلاوی و ترانه های تاریخی اوکراین از آثار مشهور این محقق است. تحقیقات وی در گیلان سرشار از نکته بینی علمی است. این کتاب با دور بودن از اطناب و تفصیل زاید، تصویر روشنی از این سرزمین را در نظر خواننده تصویر می کند تصویری شفاف از نیمه اول قرن نوزدهم. مترجم این اثر، دکتر سیروس سهامی است که این ترجمه را به سال 1354 شمسی به چاپ رسانده. وجه تسمیه، حد و مرزها و تقسمات اداری ایالات گیلان، نگاهی به تاریخ، مناظری از سرزمین گیلان، ساکنان گیلان،تولیدات طبیعی و کارخانه ای، پول، اوزان و مقادیر و فهرست راهنما بخشهای این سفرنامه را تشکیل می دهد.
داستایوسکی در سی اکتبر 1821به دنیا آمد. تحصیلات خود را در مسکو به پایان برد و به دنبال مرگ مادر در 16 سالگی به همراه برادرش عازم پطرزبورگ شد. به مدرسه مهندسی نظامی رفت و با درجه افسری فارغ التحصیل شد. مدتی بعد از خدمت در ارتش کناره گرفت و به ترجمه آثار و اشخاص پرداخت. در 25 سالگی اولین داستان کوتاه خود را به چاپ می رساند. در گروه انقلابی اسپشنف عضو و به دنبال دستگیری اعضای این گروه، به اعدام محکوم شد ولی در دادگاه نظامی به چهار سال تبعید به سیبری محکوم شد. پس از گذراندن دوره محکومیت در پطرزبورگ اقامت گزید و سپس ازدواج کرد. چندین بار به اروپا رفت. او در فرهنگستان علوم، بخش ادبیات روسیه عضو بود. آثارش در نشریات آن زمان به چاپ می رسید. داستایوسکی در 1881 چشم از جهان فرو بست. لئونید پترویچ گروسمان (1965 – 1888م) در این کتاب، زندگی نامه و آثار فئودور داستایوسکی را به طور کامل تشریح کرده و در بیست و یک فصل به آن پرداخته است. در آخر کتاب هم علاوه بر عکس هایی از داستایوسکی و دستنوشته ها و نزدیکان او، گاهشمار زندگی و آثار او نیز ترتیب شده. سیروس سهامی ترجمه این اثر را انجام داده که توسط نشر نیکا در مشهد به سال 1370 برای اولین بار به طبع رسیده است.